E ndjeu veten tek po binte, më saktë po rrëzohej në një humbellë gisht në sy. Harqet e larta të urës së Qabesë iu bënë si ylber të kthyer në thëngjij. Ajo e zezë e ftohtë e rrënqethi. Para tij po shembeshin ngjyrat e përzhitura të ylberit. Apo të jetës? Ishte një rropamë e heshtur si në boshtësi, në asgjë. Shkretëtira iu mpiks në gjoksin e shpuar, nga ku shkulmet e gjakut spërkatin horizontin që sa vinte e nxinte si qymyr i djegur në skorje. Një re si shtëllungë leshi e irnosur iu ndeh para syve si vegim. U zgjat, jo me duart, të djathtën ia kishte shkulur një gjyle topi, por me sy dhe shikimin që po i mekej. Shembja thellohej, gërryhej e thepisej. Një korb që rrihte flatrat si të shpëtonte nga ajo shtangie e rëndë e bënte më konkrete e mendjeprishëse rrokullisjen për në abys. Ishte dhe s’ishte ai, vetvetja e rrënuar. Madje, i bëhej se në kurmin e masakruar, si në zhgërbojna lisash të lashtë, kishin mbirë e rimbirë të tjera ai, vetvete të reja. Ishin rritur, martuar, shtuar, vdekur e vrarë, harruar e rilindur nga hiri i mbetur. Mbi kurmin e tretur e të regjur kishin gjethuar lastaret e përjetësisë së fisit. Kurthë pjellore.
Kështu nga brezi në shekuj, nga rruga në udhëkryq, nga shkretëtira në thellësitë e pamata të deteve e oqeaneve. Dekori mbetej po ai, e njëjta hëna meiti, dielli i mekur si sy i shuar, ndërsa rruga përzhbironte botën, të vjetrën e të renë. Rruga përsdridhejej dredha-dredha si brazdë e hapur nga dy parmenda që çanin njëherësh dy hulli. Më saktë si gjarpër me dy kokë. Njëra kokë me gjak të helmët, tjetra me gjak të njelmët. Njëra lëronte detin, tjetra brazdonte shkretëtirën. Në to si në enë komunikuese gjigante rridhte merinë ndaj njëra- tjetrës, Roma me Kostandinopolin…
Fshati i tij shtrihej mes tyre, në anë rrugën makabre, sherrin e së cilës e ndienin sipas ritmit të stinëve. Pikërisht ajo rrugë gjarpërushe, iu shkrua në shikimin që sa vinte e i fikej, po i zhytej në terr, si kandilit që i soset vaji. Kokërdhokët e gurëve e përlotën. Flakërimthi iu faneps nëna, kali dhe vajza. Mortja nuk vinte si nuse … Ishte një shtrigë ndjellakeqe dhe e shëmtuar. Ishte larg shumë larg nga fëmijëria, nga rruga dhe fshati. Nëntë male e nëntë fusha kaptuar mërguar në dinligimajmun, nizam… Në dhe të huaj. Gur i shkulur. Rërë e nxehtë, ku piqej buka në diell…Ky fakt po ia rëndonte vdekjen, sa për dy… Në shuarje e sipër mëria iu ngjit në fytin e prerë…Ah, ajo…rruga e kishte fajin. Kishin fqinj mortjen, vetë! E keqja, fisit të tij, prej saj i kishte ardhur, mot e jetë…Ajo, ajo, e kishte dyzuar.
Vetë kishte ndjekur zgjatimin drejt lindjes. Në kërkim të lumturisë. Dielli i fortë i bëhej se do ta përcëllonte. Lëkura erdh e iu trash, iu nxi…Një dielli lodhës, si saç. Dhe buka digjej nën atë diell, që shihte nga lart, si sy i keq. Rruga… ajo e kishte joshur. Ishte zhytur në të si në një dehje trallisëse…Kallauz i së keqes, e mallkoi…E behte të keqen papritmas, si gjëmim rrënimtar, në muzgje vonë e agimeve të mardhur. Qëllonte kobshëm, si me hobe. Gjëmimtare e shfarosëse si murtajë…
Iu qesh (më saktë u mundua të buzëqeshte, se buzët kishin rënë, nofulla kockore zbardhëllonte frikshëm) me mërinë e të vetëve për rrugën. Rrahu i së keqes, thoshin, e s’kishte si të ishte ndryshe. Kishin rrokur kazmat, qysqitë e sende të tjera të forta e ishin sulur për ta zhbërë. Kishin shkulur e gremisur humnerave kokërdhokët e kalldrëmit që nxinin si sy të shpuar. Më kot, shtrati i mbetur e dëshmonte gjurmën fatale …
Nëpër to…kalëronte përsëri vdekja. Atëherë ishte përfolur ikja, sa më larg nga rruga, mbi trupin e së cilës bariste vetëm vdekja. Madje, një pjesë e gjakut kishte marrë arratinë, nga sytë këmbët, veç larg, sa më larg gjëmave të saj. Dikush kishte shkulur eshtrat e nënës e i kishte lidhur kalistrup në kurriz si urim dhe mallkim. Iknin me vdekjen në krahë, si për ta përdorur si farë në tokën rishtare…Ai kishte ndjekur ikanakët.
Tashmë, në shtratin e vdekjes, kujtonte fytyrat e tejzgjatura nga përçudnimi e habia të atyre që la pas. Ato bymeheshin drejt karvanit të ikanakëve. Dhimbja e ndarjes i shpërfytyronte. Mpakej gjaku… Shprishej. Po vdiste, mbase dhe kishte vdekur prej kohësh. Krrokama e një korbi e kujtoi se plagën e parë e kishte marrë të martën. Aty, ku deri para tre ditësh kishin qenë sytë e zinj, një sumbull loti qe gurëzuar në fosil. Zezonte më zi se shpellat e nëntokës, më zi se sa pendët e shkabave që e qerthullonin. Ishte si një valle…Vallja e shuarjes së tij.
Ditën e shtatë pas vdekjes, në vendin ku kishte patur dorën e djathtë, mendoi se pikërisht me të mund të kishte tundur shaminë e dhëndërisë. Por tani u mundua ta lëvizte për të trembur një tufë korbash që çukitnin në gropat e syve. Në fëmijërinë e largët, një gjyshe e moçme, i tregonte shpesh historinë e një fqinji të lashtë që ia brente mëlçinë një shgabonjë … Korbat nuk u trembën, madje as që u shqetësuan…pastaj, dhe ai, nuk e kishte dorën për t’i larguar.
Ditën e trembëdhjetë dëgjoi një kujë. Një gjamë…Vajtim me ligje. Atëherë dhe e ndjeu, me të gjithë peshën, vdekjen. Kishte vdekur pa vajtimin e nënës, motrës, fisit…Medet, heshtja dhe memecllëku ku qe ndyrë po e çmendte. Plis i shkulur. Gur i rrokullisur…Dhe një bulëz vese piku nga vendi, ku disa javë më parë, i shkrepëtinin sytë.
Muaj më pas, teksa mendonte për fatin e zi, i dha karar me veten ta zhbënte të kaluarën…Të paktën të dredhonte rrugë. Të ndiqte rrugën tjetër, fat të ri…Atë të perëndimit, me gjak të njelmët…Të qëndronte jo, nuk ia merrte mendja. Jo, jo, se urrente vendin e fisin, por e nesërmja aty ishte varur në çengelin e pasigurisë. Rruga dredhonte honeve si pikëpyetje… Në to përgjonte e keqja, kobi. Sa më larg tyre, kthehej kur të qetësohej…kur të mirrte për së mbari!
Me mendjen e tretur e kafkën e grirë ndoqi rrugën e kundërt…Një kaltërsi e frikshme i fuste të ftohtë. Ecnin kuturu. Dallgët si gjuhë nepërkash i suleshin bashit të gomones gjysmë të shfryrë. Lart i njëjti dekor, hëna meit, direku i së cilës pluskonte mënxyrave të reja…Pas kishte lënë sytë e shqyer të nënës, krismat pa shkak e arsye të komshisë, sherret e shamatat pa shkak…Shtratin e vjetër të rrugës, që heshte…si për t’i kërkuar ndjesë kohëve moderne për mënxyrat e vjetra.
E kapi veten teksa këndonte, u ndie si në faj: “…Pamporr, o dhogë e thatë…”! Kepi i Rodonit i zgjatej nga pas si dorë lutjeje, më saktë, përkujdesjeje. Një bulëz loti iu tret në buzët që i dridheshin e fërgëllonin si në ethe. Shikimi i qe mpiksur në breg. Bëri çudi me atë vjeshtë të vonë, kokrrat e ullinjve po i piqte të thinjura: “…Pamporr, o dhogë e zezë…”! Ullinjtë, nëpër kodrina, sa vinin e humbnin pas kreshtave të dallgëve…I bëheshim si të shkrepur në flakë. Degët e përcëlluara kreshpëroheshin si shpata. Kërcënonin qiell e njerëz.!? “…Pamporr, o dhogë e zezë, ku na shpie, mor i pabesë…”!?
Pema e paqes!- nënqeshi hidhur. Ullinjtë digjeshin si shandanë, gjethet përndizeshin në gaca, ndërsa kokrrat plasnin me shpërthime si të qenë bomba e granata, me të cilat qenë mbushur rrugët, sheshet dhe duart e fëmijëve, në atë mars të përzishëm… Lodra monstra të vdekjes…në vit të mbrapshtë.
Kaq arriti të fiksojë, në retinën e shqyer të syve, në çastin e fundosjes për në thellësitë e fshehta të detit. U zgjat të kapej i çmeritur…qielli ishte shkretë, pa një re, pa një fjollë tymi, pa një zog a shpresë. Një qiell gri si fytyrë të vdekuri. Po humbonte përmes shkulmeve shpellore të dallgëve. Disa çaste mundi t’i shquante ngjyrat, florën e faunën e funddetit, por…pastaj, çdo gjë u shua, një pauz e gjatë errësirë iu shkrua në mendje si film i djegur.
Kur në shtëpinë e mbetur shkretë e kyçur në zi përkujtoheshin nga fisi të dyzetat e vdekjes së tij pa kufomë e varr, një uturimë e shurdhët, si të pluskonte nga kupa e qiellit, u ndie teksa lëronte mbi pllajën shterpë të detit Adriatik. Një guackë midhjeje kishte ngulur shtat mbi zgavrën boshe të syrit, si të qe një pikë e zezë loti e fosilizuar. Mbi luspat e qelqta të një peshku të madh njohu shëmbëllimin e errët të një skafi. Sytë e refugjatëve shihin përqark me llahtarë, si të shquanin në thellësitë e pamata skeletet e udhëtarëve mitikë, të cilët ishin joshur e mashturar nga këngët e sirenave…Po atë vetë, vallë, ç’zë a këngë e trullosi.!?
