Fatmir Bytyqi
Çrregullim i vlerave apo monstra të krijuara nga politika?
Nuk ka akte shoqërore traumatike që ndodhin papritur, të papërgatitur, pa para-kontekst, pa arsye, pa zhvillimin e kushteve që do të çojnë në shfaqjen e tyre. Momenti kohor i manifestimit të tyre është vetëm një konkretizim i shumë faktorëve dhe proceseve që paraprijnë, kushtëzojnë dhe paralajmërojnë aktin.
Me tronditje dhe mosbesim pranuam aktin e fundit të tmerrshëm të vrasjes së një vajze të mitur, monstruoz në natyrën e vet më të thellë, por kjo nuk mjafton. Duhet të nxjerrim një mësim, të përballemi dhe t’u përgjigjemi disa prej arsyeve që çuan në këtë akt të padëshiruar dhune. Të gjithë kemi përgjegjësinë përpara publikut, si prindër, si profesionistë, si bartës të funksioneve publike, çdo qytetar i këtij vendi, për të nxjerrë mësimin dhe për të vendosur një kornizë vlerash për eliminimin e dhunës në shoqëri.
Rrënjët sociale të dhunës shtrihen thellë në strukturën komplekse të shoqërisë, shpeshherë, që rrjedhin pjesërisht nga pabarazitë sistematike, dallimet ekonomike ose nga çështje të ndryshme të pazgjidhura. Në përpjekjen për të dhënë një përgjigje, për të parandaluar, përgjegjësia bie kryesisht mbi supet e politikanëve që kanë fuqinë të ndikojnë në formësimin e kontekstit socio-politik të zhvillimit.
Kur beteja politike reduktohet në nivelin instinktiv të ruajtjes së pushtetit ose të luftës për pushtimin e tij, e çliruar nga çdo ideal, motiv apo vlerë fisnike, politika kalon në një hapësirë ku dhuna fiton legjitimimin e saj. Kur mjedisi politik lejohet të dalë jashtë kornizave të vlerave, jashtë pozicioneve të arsyeshme, kur relativizimi pretendon një parim suprem shoqëror të çrregullimit, atëherë përballemi me një rrjedhshmëri në të cilën gërryen kufijtë moralë, krijohet një mjedis i favorshëm për monstrat, të cilët do ta gjejnë arsyen e shkatërrimit të tyre edhe në gjënë më banale.
Çfarë nuk duhet të bëjmë që të mos përfundojmë në një gjendje kaq të atrofizuar, përgjigjen e ka skicuar kryetari i DPMNE-së në një intervistë të paradokohshme televizive. Duke folur për tmerrin që na tronditi, ndër të tjera, ai energjikisht i tha ministrit të Punëve të Brendshme Spasovskit, se “nëse opozita më sulmon mua personalisht dhe familjen time përmes kësaj gjysmë bote, në atë mënyrë ai do të sigurojë paqe për vete, por ai nuk do të siguroj paqe për sa kohë të jem gjallë”. Nuk tregon për shkelje të mundshme të dispozitave ligjore apo të procedurave të sistemit, por në mënyrë egocentrike lëndohet apo ofendohet. Nuk është në rrezik paqja e sistemit, por qetësia e tij shpirtërore. Kjo retorikë, e mbushur me një kërcënim të pambuluar shtrëngimi, dhune, zbulon një karakter autoritar. Ai, personalisht, dhe jo gjyqësori apo ndonjë institucion tjetër, do t’i japë paqe apo shqetësim kujtdo. Paralajmëron kalkulime politike të motivuara personalisht. Nuk flet, nuk premton zgjidhje sistemore, nuk paralajmëron përgjigje institucionale për anomalitë e mundshme, jo, ai, personalisht ai, bartësi i pushtetit absolut është ai që do të gjykojë, vendos nëse dikush do të jetë i qetë apo jo, ai ëndërron të jetë një arbitër i privilegjuar për paqen e dikujt nëse do të ruhet apo jo. Mickoski, pa u përmbajtur, duke ekspozuar ambicien e tij autoritare, rrëfen ëndrrën e tij për një mandat politik të pacaktuar, të pakufizuar, të çliruar nga kufizimet normative në të cilat ai do të jetë mendërisht mbi ligjin, mbi kushtetutën. Në vizionin e tij politik, gjithçka i nënshtrohet atij, pafuqisë së tij në mendjen që ëndërron ta shpërndajë në shoqëri. Ky qëndrim politik nuk na çon në zhvillimin e strukturave shoqërore që do të sjellin paqe dhe tolerancë mes qytetarëve, sepse ai thotë “sistemi nuk është i rëndësishëm, unë jam i rëndësishëm”.
Çfarë është ajo që mund të na çojë drejt realizimit të qëllimit fisnik të një shoqërie të shëndetshme?
Aktorët politikë duhet të inkurajojnë dhe të ndërtojnë një atmosferë uniteti, dialogu dhe mirëkuptimi, duke trajtuar shkaqet rrënjësore të dhunës, jo vetëm simptomat e saj. Kjo është arsyeja pse është e rëndësishme të krijohen dhe zbatohen politika që do të lidhin ndarjet shoqërore, që do të hedhin themelet e bashkëjetesës harmonike dhe jo të dhunshme, duke e drejtuar shoqërinë drejt një të ardhmeje ku ndjeshmëria dhe bashkëpunimi do të mbizotërojnë mbi përçarjet dhe armiqësitë. Ndoshta e gjithë kjo duket e vështirë, por është e lehtë kur pikëpamjet e tua i mbështet në vlera, kur e kapërcen veten dhe e vendos të mirën e përbashkët si synim parësor dhe rruga drejt saj mund të jetë ideologjikisht liberale ose socialdemokrate, por jo dhe nacionaliste.
Politika është përplot me premtime, me dëshira dhe synime për avancimin e jetës, por e gjithë kjo shumë rrallë vjen nga vlera, aq më pak nga ato humaniste. A i harrojmë ata?
Përqafimi i vlerave dhe parimeve bazë humaniste është thelbësor për nxitjen e një shoqërie që i jep përparësi mirëqenies dhe dinjitetit të çdo individi. Çdo agjendë politike duhet të njohë dhe të theksojë dinjitetin njerëzor, të ndërtojë çdo veprim politik në drejtim të njohjes dhe respektimit të dinjitetit të qenësishëm të çdo personi, pavarësisht nga origjina, identiteti etnik, përkatësia apo jopërkatësia fetare ose jo, apo statusi socio-ekonomik.
Le të flasim më shpesh për barazinë, për një shoqëri ku të gjithë individët do të gëzojnë të drejta dhe mundësi të barabarta, mbrojtje të barabartë nga ligji.
Drejtësia është bërë si herezi, e persekutuar. Le të fokusojmë ambiciet tona politike në krijimin e një sistemi të drejtë dhe të paanshëm që do të sigurojë drejtësi për të gjithë, që do të adresojë pabarazitë sociale dhe do të mbrojë nga diskriminimi.
Dhembshuria dhe empatia nuk janë vlera të huaja për politikën. Po, ata janë të huaj për ne, nëse nuk i pranojmë, nuk i mbjellim, nuk luftojmë për ta. Empatia dhe dhembshuria duhet të qëndrojnë pezull mbi çdo vendim politik, të na shantazhojnë, të jenë të ngulitur në të, ta përcaktojnë atë. Çdo vendim duhet të jetë plotësisht i hapur ndaj nevojave dhe sfidave të ndryshme me të cilat përballen individët në komunitetin tonë.
Të drejtat e njeriut, i përmendim, i takojmë në hapësirën publike, por a mjaftojnë ato për t’u ngulitur në ndërgjegjen e aktorëve politikë? Ky është një nga mësimet bazë, të cilin sado të sigurt të kemi se e dimë, duhet ta përsërisim, ta ndajmë publikisht. Mbrojtja e të drejtave të njeriut, duke përfshirë lirinë e fjalës, tubimit dhe shprehjes, nxit një mjedis shoqëror në të cilin të gjithë mund të jetojnë pa frikë. Frika është armiku kryesor i lirisë. Ne duhet të dëshirojmë lirinë, jo vetëm për veten tonë, por edhe për të gjithë qytetarët, për ta ngritur atë në piedestalin politik.
A jemi bërë një shoqëri që solidarizohet vetëm në dhimbje, në vuajtje, në fatkeqësi? Në strukturën e shoqërisë ka disa plasaritje në solidaritet, të cilat aktorë të caktuar i njohin si një mundësi për të futur përçarje, për të polarizuar në bazë të dallimeve. Duhet të ndërtojmë ndjenjën e përgjegjësisë dhe mbështetjes së përbashkët mes qytetarëve, jo vetëm në aksidente, por edhe në përpjekjet për të përmirësuar jetën, arsimin, sistemin shëndetësor dhe sektorë të tjerë. Mirëqenia e shoqërisë, përveçse individuale, kërkon edhe një përpjekje kolektive, solidare.
Rruga drejt unitetit shoqëror në çrrënjosjen e parakushteve të dhunës çon gjithashtu përmes gjithëpërfshirjes. Një sistem është gjithëpërfshirës nëse krijon mundësi të barabarta për pjesëtarët e të gjithë anëtarëve të shoqërisë, kur respekton dhe kremton diversitetin.
Aktet e tmerrshme të dhunës të kryera nga monstrat nuk janë rezultat i një loje fati, ato i kanë rrënjët në procese shumë komplekse që ndodhin në strukturën shoqërore. Kjo nuk është një situatë e pakapërcyeshme, duhet vetëm vullnet politik dhe zgjidhjen më të madhe të problemit e japin vlerat humaniste dhe parimet e organizimit të shoqërisë.
