Po e filloj me një thënje ,, Gratë janë gjysma e popullates dhe njëkohësisht edukatore të gjysmës tjetër,, por fatkeqësisht janë më shumë viktima të dhunës .
Dhuna në familje , paraqitet në forma të ndryshme zakonisht ajo përdoret ndaj grave si gjinia me e bute ,qoftë ajo nënë , grua apo vajzë . Ajo manifestohet në forma të ndryshme si psiqike emocionale ,fizike deri në abuzim seksual . Kjo dukuri është përhapur në gjitha vendet e botës e normal edhe në vendin tonë .Ajo po përhapet çdo ditë e më shumë si shkak i rritjes së problemeve sociale , shtimit të varfërisë e papunsisë , dhe në përgjithësi gjendjes së vështirë ekonomike . Kërkesat e shumta të anëtarëve të familjes dhe pamundësia për ti përmbushur ato janë edhe një shkak për zënka dhe shtim të dhunëas në familje, dhunës ndaj grave, bile edhe deri tek dhuna fizike. Kjo dhunë eshtë edhe më problematike kur përdoret dhe manifestohet edhe tek fëmijët sidomos meshkujt ,sepse fëmijët meshkuj mund vazhdojnë sjelljen e babait .
Duke i marrë parasysh të dhënat statistikore viktima më të mëdha të dhunës janë gratë .Sipas të dhënave të fundit në RM cdo e dyta grua është viktimë e dhunës psiqike , ndërsa çdo e katërta është viktimë e dhunës fizike , kurse sa i përket dhunës seksuale është temë e veçantë sepse për shkak të mentalitetit shumë rrallë flitet për të .
Tek femrat e dhunuara seksualisht problemi është edhe më i madh sepse ajo shumë vështirë do të kthej besimin tek vetja por edhe ti kthehet jetës normale apo edhe të krijoj besim tek partneri i ardhëshëm .
Situata edhe më alarmante bëhet kur dhuna paraqitet pas dyerve të mbyllura ,në familje ,pikërisht aty ku njeriu duhet të jetë më i sigurtë. Zakonisht dhunën e bëjnë burrat , rrallë herë gratë . Por sa ajo dhunë paraqitet është ?
Kjo dhunë të shumtën e rasteve nuk paraqitet për shkak të turpit nga rrethi , varësia ekonomike e gruas nga burri , ruajtja e nderit të familjes dhe kryesisht gruaja është ajo e cila vuan më së shumti.
Shkaku kryesor i praqitjes së dhunës në familje është pranimi i pozitës së nështruar të gruas në familje.
Dhe bëhet pyetja kur filloi ky nënshtrim apo heshtja e gruas : kur është vajzë , ti duhet të heshtësh se je vajzë , kur bëhet nuse –ti duhet të heshtësh se je nuse , kur bëhesh vjehërr – ti hesht se nuk di dhe kështu jeta e femrës dhe shkelja e të drejtave të saj mbaron me heshtje . Kjo ishte mënyra patriarkale e të meduarit që në disa vende ende ekziston si e tillë . Fatmirësisht me shkollimin dhe edukimin e gjeneratave të reja këtë situatë e ka ndryshuar , por nuk mund të themi se dhuna ka mbaruar ,ajo është prezente edhe tani.
Në kohën moderne kemi kemi dhe ekziston dhunë moderne . Kjo dhunë moderne paraqitet në formën e dhunës psiqike :
Çfarë është ajo : kufizim i lëvizjes , kufizim apo përzierje në veshjen apo dukjen e saj , zënka të shpeshta , pse shkove , pse nuk më pyete etj . A duhet ti mësojmë partnerët tonë që të sillen ashtu ndaj nesh apo në kohë duhet që edhe femra të jetë vetvetja dhe t ia tregojë disa rregulla partnerit të saj për të pasur një jetë të lumtur të përbashkët dhe për të ndërtuar një familje të shëndoshë të bazuar në besim të ndërsjelltë .
Sa i përket aspektit etnik sipas statistikave të fundit shtetërore për rastet e paraqitura të dhunës , në numër më të madh si viktima të dhunës paraqiten gratë maqedone , pastaj gratë shqiptare , dhe më pas ato rome dhe të tjera. Fatmirësisht tek gratë shqiptare shihet rënje e paraqitje së dhunës . dhe bëhet pyetja a me të vërtetë është zvogluar dhuna apo e njejta nuk paraqitet dhe heshtet. Unë vërtet dua të besoj se është zvogluar …
Ana ligjore
Sipas ligjeve të RM çdo individ ka të drejtë të mbrohet me ligj nga çdo lloj dhune . Sipas ligjit personat që përjetojnë dhunë duhet të paraqesin rastin në polici dhe më pas të vazhdojë proçesi juridik për mbrojtjen e viktimës. Në këto raste organizatat e grave që merren këtë problematikë luajnë një rol të rëndësishëm në ofrimin e ndihmës viktimave të dhunës , sigurimin e avokatit pa pagessë si dhe strehimin e tyre në qendrat strehuese për viktima të dhunës . Këto qendra ekzistojnë në shtetin tonë dhe janë të përkrahura nga OJQ dhe nga shteti ose MPPS , normalisht këto qendra mbahen sekrete për shkak të mbrojtjes së viktimave . Viktimat aty mund të qëndrojnë deri në 6 muaj ose edhe 1 vit ku do t ju ofrohet vendqëndrim , mbrojte shëndetësore , në raste specifike edhe punësim për gratë apo edhe vazhdim i shkollimit të fëmijëve deri në vendimin përfundimtar të gjygit .
RM ka hartuar edhe një Strategji nacionale për mbrojtje dhe parandalim nga dhuna në familje në vitin (2012 – 2015 )
Kjo strategji ka për qëllim :
– Ngritjen e vetëdijës së të kuptuarit të dhunës si shkelje e rëndë e të drejtave të njeriut
( kjo bëhet nëpërmjet aktiviteteve të ndryshme nga ana e të dyja gjinive , si mbajtja e tribunave , emisioneve TV me mesazhe, psh,, Burri i vërtetë nuk e rrah gruan ,, ose
,, Kyçu dhe shkyçe dhunën ,, (2016)
Shpërndarja e fletushkave për parandalimin e dhunës etj.
– Zbulimi dhe parandalimi i dhunës në familje
– Rritja e sigurisë dhe mbrojtja e viktimave nga nga ana e shtetit , duke ju ndihmuar atyre në socjalizimin e tyre , punësim , mbrojtje shëndetësore , sigurim i një vendi të sigurtë për viktimën deri në zgjidhjen e qështjes dhe
– Hetime efikase .
– Rreziku – mosbashkëpunimi mes palëve në konflikt dhe mospasja e mjeteve të nevojshme .
Dhuna ekonomike- Kjo dhunë zakonisht vjen nga pabarazia gjinore ,ose nga varësia ekonomike , sepse gratë janë më pak të punësuara dhe janë të detyruara të durojnë dhunën sepse varen nga burri. Në anën tjetër gratë në kohën moderne kanë filluar të punojnë por po durojnë dhunën dhe keqpërdorimin nga ana e punëdhënësve, fatkeqësisht në mungesë të sindikatave të mirfillta që do të mbronin të drejtat e punëtorëve e sidomos të grave . Ato shpeshherë punojnë jashtë orarit të punës edhe vikendeve në kushte shumë të vështira për një rrogë as minimale sipas ligjit ,por nuk guxojnë të ngrejnë zërin kundër këtyre padrejtësive për të mos humbur adhe atë pagë mujore sado e vogël që është dhe kënaqen edhe me atë që e kanë . Pra gruaja po duron dhunë të dyfishtë në familje dhe në punë , e të mos flasim për stresin e përjetuar dhe pasojat që vijnë pas.
Dhuna politike – Jemi në kampanjë zgjedhore – Sa e sa gra janë të detyruara të shkojnë në tubime partiake , vetëm për të mos humb vendin e punës , sa e sa gra kanë qenë të kërcënuara , të keqpërdorura e të shantazhuara për vendin e punës vetëm pse nuk kanë pranuar të jenë dashnorja e punëdhënsit , drejtorit, ministrit apo edhe ndonjë bashkëpartiaku të tij . Fatkeqësisht gratë po e vuajnë dhe po e perjetojnë këtë situatë të vështirë në një shtet të quajtur ,, demoktatik,, por në fakt është një shtet byrokratik ku njeriu nuk ka asnjë vlerë dhe është vetëm vegël në duart e shtetit e të pushtetit për arritjen e qëllimeve të tyre. Gratë nuk janë vetëm numra , ato kanë vlera dhe duan vendin e merituar në shoqëri .Ato nuk duhet të kërkojnë lëmoshë nga askush , por vetëm rrespektin dhe realizimin e të drejtave njerëzore si të drejta edhe të grave.
Është koha gjithë së bashku ti themi ,, Jo dhunës në familje , jo dhunës ndaj grave , jo dikriminimit e nënshtrimit , jo dhunës ekonomike e politike dhe gjitha padrejtësive ndaj grave .
(Autorja është Kryetare e Shoqatës për të drejtat njerëzore të grave ,,BESA2003,, Kumanovë)