E përditshmja britanike “The Telegraph” i ka kushtuar një reportazh zonës së Lezhës, aty ku do të strehohen shumë emigrantë që do të vijnë nga Italia.
Në shkrimin me titull “Rajoni i varfër shqiptar që mirëpret emigrantët e padëshiruar të Evropës”, gazeta thotë se “një marrëveshje prej 560 milionë paund me Italinë e Melonit ka zgjuar interesin e liderëve në të gjithë kontinentin”.
Vendasit në qarkun e Lezhës- shkruan gazeta- ku janë qendrat e paraburgimit, i kanë parë azilkërkuesit si një bekim dhe jo si një mallkim.
Vështirë se diçka ndodh në Kakarriq, një fshat rural në veri të Shqipërisë ku jetojnë Rexhep dhe Kristina Tetova.
Kur papritmas filluan të vinin fadromat, kamionë dhe qindra punëtorë, çifti mbeti i shtangur.
“Ata erdhën një ditë dhe filluan të punojnë,” thotë Rexhepi. “Nuk e kishim idenë se çfarë po ndodhte.”
Zhurma e ndërtimit ishte e pamëshirshme, ditë e natë për katër muaj. Punëtorët shqiptarë, malazezë dhe kroatë po punonin shumë për të ndërtuar atë që aktivistët e të drejtave të njeriut e kanë quajtur “Guantanamo e Evropës”.
Kakarriqi tani pret një nga dy qendrat e paraburgimit të ndërtuara për emigrantët, jo për ata që kanë mbërritur në vendin ballkanik me qëllim, por për emigrantët që përpiqen të arrijnë në Itali dhe që janë zhvendosur.
Qendra e paraburgimit dhe një objekt tjetër në portin e Shëngjinit janë rezultat i një marrëveshjeje prej 560 milionë paundsh midis Giorgia Meloni, kryeministres italiane, dhe homologut të saj shqiptar Edi Rama.
Marrëveshja e diskutueshme, për të cilën ekspertët thonë se mund të përfundojë lehtësisht duke kushtuar më shumë se 1 miliardë euro (830 milion £), shënon herën e parë që një vend i BE-së ka kontraktuar sistemin e tij të azilit.
Meloni shpreson të përpunojë deri në 3,000 azilkërkues meshkuj në muaj në këtë institucion për pesë vitet e ardhshme. Emigrantët e shpëtuar nga roja bregdetare italiane do të transportohen përmes detit Adriatik në Shëngjin, 15 minuta me makinë nga qendra e paraburgimit në Kakarriq.
Azilkërkuesit nga 19 vende që Roma i konsideron të sigurta do t’i trajtohen kërkesat në Shqipëri. Më pas ata do të deportohen teorikisht nëse zbulohen se janë emigrantë ekonomikë.
Pretendimet e atyre qe do te pranohen mund të kthehen në Itali, ndryshe nga skema e dështuar e Britanisë së Ruandës.
Pamja nga kopshti i Tetovës tani është e një muri të lartë. Në anën tjetër janë rreshtat gri të kabinave me krevate marinari. Objekti ka kapacitet për 3000 persona. Fqinjët e parë të rinj të Tetovës pas murit – 12 emigrantë nga Egjipti dhe Bangladeshi – mbërritën javën e kaluar.
Protestuesit i kanë cilësuar qendrat e paraburgimit si “një farsë të kushtueshme dhe mizore”, ndërsa Meloni e ka quajtur atë një mënyrë “të guximshme” për të zgjidhur krizën e emigrantëve.
Skema tashmë është përballur me një sërë sfidash ligjore, me të ardhurit e parë në kamp që kthehen në Itali vetëm disa ditë pas mbërritjes së tyre. Katër të tjerë u kthyen para se të arrinin në objekt pasi u zbuluan se ishin të mitur ose vulnerabël.
‘Meloni dhe Edi Rama bënë një punë të mirë’
Italia dhe Greqia kanë qenë prej kohësh në ballë të krizës së emigrantëve në Evropë për shkak të afërsisë së tyre me Afrikën e Veriut dhe Lindjen e Mesme dhe vijat e tyre të gjata bregdetare, të cilat i bëjnë ato të arritshme nga deti.
Ndërsa të dy vendet janë përballur me një krizë migracioni për gati një dekadë, numri i kërkesave për azil është rritur që nga fundi i pandemisë. BE mori 1 milion aplikime vitin e kaluar – afër kulmit të krizës së refugjatëve sirianë në 2015.
Rritja ka ardhur pasi qeveritë me para të kufizuara po përpiqen të riparojnë financat e tyre pas Covid-it, duke marrë gjithashtu një numër të madh ukrainas të zhvendosur.
Kostoja e krizës së azilit po rritet. Në Mbretërinë e Bashkuar, Rachel Reeves, kancelarja e Thesarit, ka fajësuar pwr një mbishpenzim prej 6.4 miliardë paundsh për sistemin e azilit, duke përfshirë planin e Ruandës.
Një reagim publik në të gjithë Evropën po rritet gjithashtu, duke forcuar partitë e ekstremit të djathtë. Ndërsa udhëheqësit po përpiqen të gjejnë zgjidhje.
Kritikët e marrëveshjes me Shqipërinë thonë se marrëveshja do të bëjë pak për të ulur më tej numrat. Grupet e të drejtave të njeriut e kanë cilësuar atë “çnjerëzore, absurde dhe të kushtueshme”.
Megjithatë, vendasit në qarkun e Lezhës, ku janë qendrat e paraburgimit, i kanë parë azilkërkuesit si një bekim dhe jo si një mallkim.
Lezha është një nga rajonet më të varfra të Evropës, me të ardhura pak më pak se një të katërtën e mesatares së BE-së. Si rezultat, popullsia është zvogëluar.
Shqiptarët ishin për dekada të shkëputur nga bota, duke jetuar nën një diktaturë komuniste që i dha asaj reputacionin e Koresë së Veriut të Evropës. Udhëtimi mes qyteteve kërkonte një leje, ndërkohë që dalja jashtë vendit ishte e paligjshme deri në fillim të viteve 1990. E paligjshme ishte edhe mbajtja e mjekrës dhe flokë të gjatë për meshkujt, apo edhe dhe të vishje xhinse.
Që nga shembja e diktaturës, popullsia ka rënë nga 3.3 milion në 2.8 milion. Në të gjithë Evropën, shqiptarët po jetojnë si emigrantë, shumë prej të cilëve vijnë si refugjatë vetë.
“Nuk ka të rinj”, thotë Rexhepi. “Ata u larguan. Ata janë jashtë vendit.”
Në fshatin Gjadër, pranë qendrës së paraburgimit, popullsia është zvogëluar nga 7000 në 2000 vitet e fundit.
Aleksander Preka, një kryeplak, thotë se qendra e paraburgimit tashmë po i sjell përfitime ekonomike zonës.
Vendasit që japin me qira shtëpi në fshat pranë një baze ajrore ushtarake të pashfrytëzuar tani mund të paguajnë 400 € (330 £) në muaj, nga 50-80 € vetëm tre muaj më parë.
Kampet kanë krijuar vende pune aty ku nuk kishte, duke paguar shumë më tepër se pagat lokale.
Shumica e banorëve të zonës që punësohen si kuzhinierë, pastrues dhe staf mirëmbajtjeje kanë qenë të papunë më parë, thotë Brahim Demo, 30-vjeçari drejtues administrativ i Shëngjinit, qyteti port ku azilkërkuesit mbërrijnë dhe vlerësohen fillimisht.
“Shumë banorë janë të punësuar në këtë projekt. Pagat janë shumë të mira në krahasim me rrogat shqiptare.
“Ka një ndryshim të madh,” thotë ai. “Një punëtor i mirëmbajtjes fiton 1200 euro në muaj. Ata do të fitonin 400 euro nëse do të bënin të njëjtën punë për një punëdhënës lokal.”
Popullsia e Shëngjinit rritet deri në 90,000 banorë në muajt e verës kur mbërrijnë turistët, por nga tetori deri në prill ka vetëm 3,000 banorë në qytetin e plazhit.
Qendrat e paraburgimit dhe punët që ato sjellin ofrojnë “një jetë më të mirë për këta njerëz”, thotë Demo.
“Kjo do të thotë se ata mund të riparojnë shtëpinë e tyre, të blejnë një makinë dhe të shkojnë në fundjavë larg me familjen.”
Si rezultat, punëtorët po shpenzojnë më shumë në qytet, shton ai. Fluksi i policëve italianë po sjell para edhe në restorante apo palestra.
Fillimisht, vendasit ishin të shqetësuar se prania e emigrantëve do të dëmtonte industrinë e turizmit, por kjo frikë është zhdukur.
Ndërkohë, vendasit thonë se fëmijët e tyre që jetojnë jashtë vendit shpesh bëjnë punë me pagë minimale në vende ku kostot e jetesës janë shumë më të larta.
“Vajza ime në Itali punon nga ora 4 e mëngjesit deri në orën 14:00 në një fabrikë që prodhon makineri për mjeljen e lopëve dhe deleve,” thotë një shitës 65-vjeçar Bade Dushku. “Ajo ka dy fëmijë dhe punon shumë. Ajo fiton 1500 euro në muaj atje, por çfarë i mbetet në fakt pasi paguan qiranë, energjinë dhe ushqimin?
“Italianët japin të njëjtën pagë për të punuar në kampe. Këtu uji, energjia e kështu me radhë është shumë i lirë. Ju nuk paguani qira. Pra, një pagë e tillë është shumë e mirë.”