Në maj, Parlamenti danezmiratoi ligjin për rritjen e moshës së daljes në pension, i cili u mbështet nga 81 përfaqësues, ndërsa 21 ishin kundër. Ligji i ri përcakton rritjen e moshës së daljes në pension për të gjithë qytetarët e lindur pas 31 dhjetorit 1970 në 70 vjeç. Aktualisht, danezët mund të dalin në pension në moshën 67 vjeç.
Është planifikuar që mosha të rritet në 68 vjeç deri në vitin 2030 dhe në 69 deri në vitin 2035. Kryeministrja socialdemokrate Mette Frederiksen, 47 vjeç, tha vitin e kaluar se ishte gati të rishikonte sistemin, sapo mosha zyrtare e daljes në pension të arrinte në 70 vjeç.
Këto janë të dhënat mbi moshën ligjore dhe moshën aktuale të daljes në pension për burrat dhe gratë, të treguara nga vendet individuale dhe të krahasuara me mesataren e anëtarëve të OECD-së.
Krahasimi me vendet e tjera tregon se sa të ndryshme janë rregullat. Është interesante që në disa vende njerëzit punojnë edhe më gjatë seç duhet.
Një model për Gjermaninë?
Qeveria e re federale në Berlin është ende në “fazën e kërkimit” – shumë detaje nuk dihen ende. “Ne sollëm shumë gjëra të duhura në marrëveshjen e koalicionit”, tha kancelari gjermanFriedrich Merz në një kongres të CDU-së në Stuttgart.
Çështja e sistemit të sigurimeve shoqërore nuk është zgjidhur ende. Por Merz theksoi se “kështu siç është sot, mund të mbetet edhe për disa vite të tjera maksimumi”. Ai shtoi se tani është një reformë themelore e sistemeve të pensioneve, shëndetit dhe kujdesit.
Modeli danez u përmend një javë më parë nga ish-këshilltari i qeverisë Bernd Raffelhüschen: “Ne duhet ta rrisim shumë shpejt moshën e daljes në pension në 70 vjeç, në mënyrë që të mbulojmë të paktën një pjesë të viteve me një shkallë të lartë lindjeje”.
Ai shpjegoi se deri në vitin 2035, një milion qytetarë gjermanë do të largohen nga tregu i punës çdo vit, gjë që do të rrisë kontributet e pensioneve për punonjësit e rinj.
Beveridge kundër Bismarck
Lidhur me financimin e sistemeve të pensioneve, ekzistojnë dy shkolla mendimi, të emëruara sipas teoricienëve ose krijuesve të tyre: legjislacioni social i kancelarit Otto von Bismarck nga shekulli i 19-të dhe modeli Beveridge i formuluar në vitet 1940.
Ky model përfaqëson një sistem të mirëqenies sociale që mbron të gjithë popullsinë dhe financohet nga të ardhurat tatimore. Ai bazohet në llogaritjet e ekonomistit britanik William Henry Beveridge, i cili atëherë i përkiste fraksionit liberal në Parlamentin Britanik.
Në të kundërt, modeli i Bismarckut parashikon një sistem sigurimi në të cilin punëtorët dhe punëdhënësit paguajnë kontribute. Ky është një sistem solidariteti i brezave në të cilin popullsia në moshë pune financon pensionistët me kontributet e tyre.
Një krahasim i sistemeve të pensioneve në Evropë është i mundur vetëm në një masë të kufizuar sepse në disa vende ekziston një përzierje e modeleve Bismarck dhe Beveridge. Përveç kësaj, shumë detaje ndryshojnë nga një vend në tjetrin.
Problemi demografik
Me modelin e Bismarckut, i cili zbatohet në Gjermani, një problem del gjithnjë e më shumë në sipërfaqe: plakja e shoqërisë. Ka gjithnjë e më shumë pensionistë dhe gjithnjë e më pak kontribues – këta janë njerëz që punojnë në punë për të cilat bëhen pagesa të sigurimeve shoqërore. Përveç kësaj, pensionistët po jetojnë më gjatë për shkak të rritjes së jetëgjatësisë – prandaj, ata po marrin pensione më gjatë.
Kjo çon në një barrë në rritje mbi fondet e pensioneve që financohen nga pagesat aktuale. Pasoja është: ose rritja e vazhdueshme e kontributeve për sigurimin e pensioneve ose stanjacioni i pensioneve, të cilat më pas nuk do të jenë më në gjendje të përballojnë inflacionin.
Disa duan të punojnë më gjatë
Sigurisht, një jetë pune më e shkurtër dhe një dalje në pension më herët tingëllojnë joshëse. Mund të ndaloni së punuari përpara se trupi të mos mund t’i rezistojë më përpjekjes. Në “pjesën e tretë të jetës” mund të bëni diçka që ju plotëson personalisht ose thjesht të kaloni më shumë kohë me familjen tuaj.
Kjo është gjithashtu e mirë për ekonominë: njerëzit me më shumë kohë të lirë kanë më shumë mundësi për të shpenzuar para – me kusht që pensioni i tyre ua lejon ta bëjnë këtë. Kjo mund të inkurajojë konsumin privat, gjë që nga ana tjetër do të ndihmonte ekonominë.
Por tëpunosh më gjatë mund të ketë edhe përparësi: shumë njerëz ndihen të aftë dhe e duan punën e tyre edhe në moshën 65 vjeç. Ata duan të ndajnë përvojat e tyre dhe të mbajnë kontakt me të rinjtë. Punëdhënësit gjithashtu përfitojnë sepse mbajnë në punë njerëz me përvojë, që bëjnë punën mirë. Përveç kësaj, kjo mund të lehtësojë deri diku edhe mungesën e fuqisë punëtore të kualifikuar.
Ndonjëherë më herët, ndonjëherë më vonë
Statistikat e paraqitura më parë tregojnë se mosha ligjore e daljes në pension në raste shumë të rralla korrespondon me ndërprerjen aktuale të punësimit: në shumicën e rasteve, njerëzit dalin në pension herët.
Në disa raste, njerëzit punojnë edhe pas moshës ligjore të daljes në pension – për shembull në Zelandën e Re, Japoni, por edhe në Suedi ose Greqi. A e bëjnë këtë me dëshirë? Arsyet për këtë janë pjesërisht të një natyre personale dhe nuk mund të tregohen në statistika.
Por shpesh arsyeja është pensioni shumë i vogël. Kërcënimi i varfërisë në pleqëri mund të eliminohej nëse një pension pas një jete të gjatë pune siguronte të ardhura të mjaftueshme për një jetë të mirë. Por nuk ka sigurime të tilla. Nga ana tjetër, barra mujore mbi kontribuesit nuk duhet të rritet vazhdimisht pasi kjo do të rrezikonte aftësinë e tyre për të kursyer privatisht për pleqëri./DW
