Nga Uvil Zajmi
Ka qenë një ritual, kur në përfundim të aktiviteteve kombëtare, sportistët, kryesisht të futbollit, por edhe të disiplinave të tjera, i drejtoheshin periudhës post-kampionat, të ndarë në dy faza: pushimet verore dhe faza e dytë, ajo përgatitore. E para ishte më e veçantë, argëtuese për nga “liria” që i shoqëronte kur ata zbarkonin në plazh, por edhe për mënyrën e akomodimeve të rralla për kohën: nga çadrat e mëdha masive me krevatet e marinarit, te kabinat, konviktet, kapanonet e repartet ushtarake.
Si e kujtojnë disa nga protagonistët e asaj kohe atë dyjavësh, nga shëtitjet provokuese përgjatë bregdetit, deri te njohjet, dashuritë fshehurazi, tallonat e kuzhinat portative? Pastaj në male e lartësi, faza e dytë, ku ndryshon gjithçka: Stërvitje lodhëse e sfilitëse, vrap paradite e në mesditë, ngjitje e zbritje, mërzitje dhe gjumë, që për sportistët ajo periudhë për nga izolimi, larg qyteteve, familjeve, konsiderohej si koha “e vetmisë së madhe”.
PUSHIMET VERORE, “LIRI KOLEKTIVE E PAKUFIZUAR”
Frekuentimi i plazhit nga sportistët në mënyrë të organizuar ka filluar rreth viteve ’60-të, kur Klubet i dërgonin pranë detit, duke e konsideruar si pushim, por aktiv. Ndërsa, për vetë sportistët, ajo ishte “liri e madhe”, shumë e dëshiruar, që i mungonte gjatë vitit, për nga aktivitetet, angazhimet; punë-familje-shkollë-sport e stërvitje që kishin. Ajo programohej në muajin qershor, madje shumë sportistë edhe dasmat i zhvillonin në këtë periudhë, thuajse bosh, pa impenjime, ndonjë kupë, turne të rastit, apo përvjetor.
Klubet Sportive shfrytëzonin afërsitë me plazhet e qyteteve të tyre dhe shumë i frekuentuar ka qenë deti Adriatik, nga Velipoja, Shëngjini, Patoku,(i Laçit të Kurbinit) Currilat, plazhi Durrësit, Golemi, Divjaka, Semani dhe ai i Vlorës, (shumë pak bregdeti jonian, për arsye udhëtimit, largësisë e të kushteve). Pjesa më e madhe e sportistëve, ishte në punë dhe mundësi për të pushuar, kishin vetëm 15 ditë, përjashto studentët.
FUTBOLLI I PRIVILEGJUAR, TË PARËT NË PLAZH
Të parët që çelnin sezonin e pushimeve verore, ishin futbollistët, pasi të tillë i kishin të planifikuar kalendarët vjetorë, pasi në fillim të vjeshtës, ishin ato që e hapnin sezonin sportiv, madje edhe të fundit që e mbyllnin. Qershori shfrytëzohej edhe për faktin se dita ishte më e gjatë dhe se në atë muaj, nuk kishte fluks të madh të pushuesve. Ndryshe disiplinat e tjera, ato të lojërave me dorë. Evitohej një grumbullim e qëndrim djem e vajza dhe ato shkonin pasi largohej futbolli.
Transporti vajtje-ardhje bëhej me automjetin e Klubit. Akomodimi nga çadrat, në kabina, konvikte, e kapanone ushtrie, nuk ka qenë si sot e, me kushte moderne që të ofron koha. Rreth periudhës së viteve ’60 -’70-të, por edhe më vonë, në mungesë të hoteleve, kushteve komode për akomodim, janë aplikuar të tjera mundësi e alternative, dhe skuadrat sistemoheshin duke shfrytëzuar kryesisht çadra të mëdha tipike cirku, ku mund të qëndronte një numër i madh sportistësh në krevate dyshe tip marinari.
Çadrat e montuara që ishin të përkohshme pasi hiqeshin në fund të sezonit, vendoseshin në zona të lira të plazhit. Një tjetër variant apo mundësi fjetjeje, kanë qenë konviktet e shkollave si ajo e Marinës në Vlorë apo repartet ushtarake në afërsi të bregdetit, si ai i përtej shinave të trenit te “Plepat” në Durrës.
“PARTIZANI” DHE “DINAMO” NË KONVALESHENCË, “17 NËNTORI” TEK “ILIRIA”!
Këto dy Sport-Klube, duke qenë të varura nga dy ministritë, e Mbrojtjes dhe e Brendshme, kanë shfrytëzuar Konvaleshenca përkatëse, shumë pranë njëra-tjetrës te “Plepat” e Durrësit, për akomodimin e sportistëve të tyre. “Partizani”-n, kryesisht futbollistët apo, ata të lojërave me dorë, i sistemonte aty, fillimisht edhe në çadra, brenda këtij territori, deri kur u ndërtua një hotel për to, ku edhe trajtoheshin. Për sportet e rënda ishte rezervuar mjedisi i kapanoneve te reparti ushtarak përballë shinave të trenit.
Klubi i “17 Nëntorit”, fillimisht është akomoduar me çadra, pastaj ka shfrytëzuar kabinat e plazhit, me kushte aspak komode, vetëm fjetje në sektorin e “Iliria”, disa kabina të dorës së dytë, në zonën midis “Apollonisë” e “Hekurudhës”, deri kur klubi mori ndërtesën e ish-postës së policisë, matanë rrugës tek “Iliria”, ngjitur me kinemanë. Historikisht, ky Klub e ka patur në Durrës qëndrimin e sportistëve për pushimet verore. Sportistët shkonin pa familjet (në raste të veçanta përjashtim bënin drejtuesit, trajnerët, apo ndonjë sportist i vjetër, për të cilët sigurohej një vend më i përshtatshëm fjetjeje).
KUZHINË PORTATIVE, TALLONA E ME “LUGË” NË BREZ
Shfrytëzohej qershori, më pak i preferuar nga qytetarët dhe mundësia për të gjetur kabina apo mjedise të mëdha boshe, ishte më e lehtë. Për trajtim ushqimor, shfrytëzoheshin restorantet e afërta, mensat e konvikteve apo organizoheshin mjedise të përkohshme gatimi. Mjaft klube merrnin edhe kuzhinën e klubit me vete.
Në raste të tjera, sportistëve u jepej një tallon ditor, me të cilin paraqiteshin në restorantin e prenotuar, ku u garantohej ushqimi tri herë në ditë. Pas viteve ’70-të, kur dolën televizorët me autorizim, Klubet Sportive dërgonin edhe televizorin, i cili vendosej në mjediset ku qëndronin sportistët. Sidomos në atë muaj kur zhvilloheshin botërorët, europianët, lojtarë të grumbulluar në mbrëmje ndiqnin evenimentin sportiv.
Vasillaq Konomi: “Ishim te Iliria, kur na ra shorti me ‘Ajaksin’”
Kanë qenë duke pushur te “Iliria” në atë mesdite të nxehtë vere, kur shorti e ka caktuar “17 Nëntorin” të luajë ndaj “Ajaksit” të Amsterdamit. “Shkonim në 15-të ditshin e dytë të qershorit dhe ne futbollistët, qëndronim me veshin te radio për të njohur kundërshtarin. Ndërsa po qëndroja i vetëm te një klub në ‘Plepa’, ka qenë ora, 15.00 dhe Radio-Tirana po jepte lajmet kur në fund të tyre, spikeri tha: ‘Sport, futboll. Sot në Zyrih u hodh shorti i Kupës së Kampioneve të Europës. Në turin e parë ’17-Nëntori’ do të ketë kundërshtarë holandezët e ‘Ajaksit’ të Amsterdamit’. U ngrita menjëherë, e lashë birrën dhe me vrap u nisa drejt kabinave. Pa frymë kam arritur t’i jepja lajmin, por edhe ata e kishin dëgjuar”, – kujton Vasillaq Konomi, ish-portieri bardheblu i fillim-viteve ‘70-të.
Pushime ditore, vajtje-ardhje me “bukë me vete”!
Me qëllim që sportistët të mos qëndronin pasivë, e të sorollateshin rrugëve të qytetit, klubet organizonin edhe pushime ditore. Në çdo ditë të javës, nga selia dhe me autobusin e Klubit, sportistë udhëtonin drej plazhit më të afërt. Tirana kishte Durrësin, dhe nga klubi “17 Nëndori” nisej çdo ditë me automjetin “Skoda”, me shoferët Fiqo Xhabafti, Bujar Lugën, bashku me çiklistë, atletë, mundësa, shtangistë, gjimnastë, etj., që me “buk me vete”, ose duke u trajtuar në restorante të ndryshme, shfrytëzonin ditën e plotë në plazh. Aty ku i linte në vajtje, autobusi i grumbullonte në mbrëmje në kthim, për Tiranë. Po kështu edhe klubet e tjera, “Shkëndia”, “Studenti”, “Dajti” në çdo ditë të javës, të njëjtin ritual aplikonin. Kishte raste kur sportistët qëndronin dhe në këmbë në autobusët e vegjël të markës ”Robur”, kur ai tej-mbushej. Ndonëse ishte e ndaluar, gjatë rrugës shoferët merrnin dhe ndonjë pasagjer në Ndroq, apo diku tjetër.
Modë, shëtitje, njohje e dashuri fshehurazi
Kjo ka qenë “motoja” gjatë qëndrimit duke shfrytëzuar lirinë totale e pa limite, që i ofronte ai dyjavësh plazhi nga të gjithë e, për të gjithë. Pak vrapime në mëngjes, përgjatë bregdetit, pastaj qëndrimi në grup në çadrën e vogël, me një transistor, loja më letra, domino, ndeshje futbolli të improvizuara në rërë, ku mblidheshin të gjithë plazhistët të vendosur në formë kuadrati, për t’i parë. Pastaj “sfilata”, tërheqje vëmendje vajtje-ardhje “Iliria” – “Apolonia”, me qëndrim te “Breshka”. Si frekuentues të xhiros së famshme të plazhit, për nga emri e fama që i shoqëronte, binin në sy edhe për çfarë demonstronin. Kryesisht veshjet, pasi ato i kishin mundësitë t’i siguronin kur dilnin jashtë shtetit. Edhe mbrëmja ishte argëtuese, shëtitje, miqësi, dhe frekuentim i dy pistave që ishin në det, ku kishte dhe orkestër. Të gjithë në kërkim të njohjeve të reja dhe nuk mungonin miqësitë me vajzat e bukura e tërheqëse, qëndrime dhe pak dashuri fshehurazi me to. Pastaj kthimi vonë në çadra, apo kabina, ndërsa më të kontrolluar ishin ato të ekipeve “Partizani” e “Dinamo”, që pa zhurmë dhe falë dashamirësisë së ushtarit tek dera, futeshin në konvaleshencën përkatëse.
Edhe ekipet e Sport-Klubeve të tjera, në plazhe popullore
Një praktikë e tillë ka qenë për të gjitha klubet e futbollit, dhe qershori i mblidhte pranë deteve apo liqeneve. Kështu, “Vllaznia” në vitet ‘60-’70-të, ka frekuentuar Shëngjinin, jo shumë i populluar në ato vite. Ismet Hoxha, ish-futbollist i njohur i viteve, kujton: “Në atë dy javësh sistemoheshim në një ndërtesë në kodër, pranë kishës, ndërsa stërviteshim te fusha poshtë saj. Pastaj u hap Velipoja, dhe qëndronim në ndërtesën e ngritur nga Klubi për sportistët e ‘Vllaznisë’. Edhe Shirokën e preferonim. Në Shëngjin shkonte ‘Beslidhja’, madje edhe ‘Korabi’ aty vinte”. Kurse ish-portieri i njohur e “Skënderbeut”, “Partizanit” dhe kombëtares, Jani Kaçi, kujton: “Skenderbeu ka shëtitur thuajse në të gjitha plazhet, në Durrës, Divjakë e Vlorë, fillimisht në çadra, ose kabina por edhe në vila apo Hotele. Madje dhe në Pogradec, shkonim duke shfrytëzuar liqenin”.
Klube të tjera si “Besa”, “Shkëndia”, pëlqenin Golemin dhe çadrat i montonin nën pishat e shumta të kësaj zone. Ndërsa skuadrat e Myzeqesë, përfshirë “Tomorrin”, “Naftëtarin”, “Traktorin” e “Apoloninë”, zbarkonin në Divjakë, duke fjetur në çadrat e sistemuara nën hijen e pemëve që të ofron pylli i madh. “Flamurtari” i qëndronte besnik qytetit, duke shfrytëzuar kampin e Punëtorëve. Një privilegj për të kaluar disa ditë afër detit, e kishin edhe pak skuadra të Kategorisë së Dytë.
Faza e dytë, përgatitja fizike, vrap e gjumë!
Periudha e pushimit veror, pak është shfrytëzuar si fazë e përgatitjes fizike, ndonëse e kishte skuadra që paradite qëndronin në plazh e, në mesditë zhvillonin seanca të ndryshme stërvitje. Nis faza e dytë, si një etapë e rëndësishme para fillimit të kampionateve e aktiviteteve zyrtare, apo ndeshjeve për Kupat e Europës, sidomos për futbollin. Tashmë ka mbaruar “Iliria”, të gjithë drejt pyjeve, e lartësive malore, stërvitje pa fund, vrapime e gjumë. Ky ka qenë programi në muajin korrik-gusht e, për t’ju shmangur të nxehtit, të gjithë transferoheshin drejt malit, mjediseve të freskëta, duke ngritur vend-qëndrime të improvizuar pasi kampet, ishin të planifikuara për pushues, punëtorë dhe pionierë.
Pra, çadra mbetej i vetmi sistemim pa probleme, përfshirë ndonjë mjedis tjetër të rastësishëm aty pranë, për fjetje e gatim. Kjo periudhë ishte sfilitëse për lojtarët, lodhëse dhe pa pretendime: Stërvitje dy herë, paradite e mesditë dhe sa më shpejt me trupin e kokën në krevat, pa menduar për asgjë më shumë, pasi vinte dita tjetër, zgjimi, vrap, gjumë, vrap, gati për dy javë ose, pak më shumë i njëjti ritual.
Nga Thethi, Vermoshi e Razma, në Dajt, Llogara e Voskopojë!
Një pjesë e madhe e klubeve, ato të futbollit, kanë shfrytëzuar terrenet malore, një praktikë e filluar në vitet ‘60-të, kur faza përgatitore zhvillohej dy herë, në dimër e verë. “Vllaznia” ndërkohë ka pasur Theshin si fillim, por Razmën e kishte si bazë e të përshtatshme për një periudhë të tillë. Jo larg qytetit, për akomodim shfrytëzohej “Shtëpia Pyjore” apo mjediset e ish-kishës, e bashkë me to në Razëm, transferohej dhe kuzhina e Klubit Sportiv.
Nga futbollistët pëlqehej maja e Veleçikut, një lartësi mbi 1800 metra mbi nivelin e detit, që shpesh shërbente dhe si ngjitje stërvitore-turistike për to. Atje kanë shkuar edhe Klube të tjera, ndonëse edhe Vermoshi, apo zona e veri-lindore të krijonte mundësitë optimale. Shumë është përdorur pjesa jug-lindore e vendit, periferitë e Korçës, si Voskopja, Cangonji, si bazë e stërvitjes apo, përgatitjes gjatë kësaj periudhe. “Skenderbeu”, kryesisht ka qenë i përhershëm, pasi këtë mundësi ja ofronte edhe afërsia gjeografike. Apo Llogaraja për “Flamurtarin”. Ndërsa “Lufëtari” preferonte Libohovën.
Furnizimi me “Zuk”, dhe filmat e ndaluar “hot”.
Ndryshe, ekipet e kryeqytetit. “Partizani” udhëtonte drejt Ersekës, ku akomodohej e stërvitej në një stadium të vogël me pistë, por edhe me Pogradecin ka qenë i “abonuar”, sidomos rreth viteve ‘80-të, madje duke patur në dispozicion Kampin e Punëtorëve dhe stadiumin e qytetit. “Dinamo”, “Shkëndia”, “Studenti” transferoheshin në Malin e Dajtit, së bashku me “17 Nëntorin”, që ishte klient sistematik i kësaj zone, shumë afër Tiranës. Për të gjithë sportistët si dhe trajnerë, akomodimi ishte në çadra, ose në një repart ushtarak, përbri kampit.
Ndërkohë, një çadër funksiononte vetëm si mensë dhe për gatim, pasi kuzhina e Klubit atë dy javësh shpërngulej në Dajt dhe furnizimi me ushqime, larje, deri edhe vajgur nga Tirana, bëhej me automjetin “Zuk” të klubit “17 Nëntori”, pasi për t’u larë, e bërë banjo, për sportistë shërbenin dy dushe me vajgur, të improvizuara në qiell të hapur. Gjatë dy-tre javëve shkëputje nga gjithçka, edhe berberin ishin të detyruara ta kryenin me njëri tjetrin, mjaftonte një gërshërë.
Grumbullimet e “Vetmisë së Madhe”
Ajo çka mungonte në këto grumbullime, ishte argëtimi. Sidoqoftë në vitet ‘60-të, Xhavit Laçi, ish-sportist e drejtues kujton: “Në dimër, ne të Klubit ‘Tirana’ shkonim në kampin e Dajtit. Ishim nga disa disiplina, djem e vajza. Te Kampi i Pionierëve organizonim mbrëmje, dhe si orkestër funksiononte një gramafon me një pllakë me këngën ‘Viti i Ri’, me të cilën vallzonim pa pushim. Arriti një moment që boksieri i famshëm Todi Janku, e theu diskun! ‘Mjaft’- tha – vetëm këtë do dëgjojmë?! Në kohën e lirë, dikush me letra, ndonjë libër, domino, shah, deri duke gjuajtur për gardalina, nga ata që ishin maniakë për zogj, këto ishin disa forma çlodhëse”.
Komunikimet, bisedat telefonike ishin të kufizuara, pasi nuk ishte koha e celularit, sepse në ato zona të thella, vetëm një linjë funksiononte, e që shërbente në raste te urgjencave apo problem shëndetësore. I vetmi që i ka bërë shoqëri sportistëve në ato grumbullime, të konsideruar si të “Vetmisë së Madhe”, ka qenë televizori. I markave “Butrinti”, apo “Dajti” bardhezi, prodhime të URT-së (Uzina e Radio Televizorëve) të Durrësit, merrej ai i Klubit dhe u dërgohej tek vendi ku lojtarët ishin të grumbulluar.
Mjaftonte një antenë e sajuar që përcillte sinjalet në aparatin e vendosur në çadër, apo mjedis tjetër ku futbollistët të ndiqnin ato pak emisione të RTVSH-së, por edhe filma, deri ato të ndaluar “hot” që transmetonin disa kanale italiane, si Tele Norba, apo RTL. Sportistët e klubeve kryeqytetase që ndodheshin në Dajt, në rastet kur trajnerët jepnin urdhër për t’i mbyllur, që ata të flinin, disa prej tyre në mesnatë fshehurazi largoheshin nga kampingu, duke u ngjitur deri lart deri te antena në majën e malit të Dajtit, për të parë kanalet e huaja, kryesisht ato italiane. / Memorie.al
