Gjyqësori në Maqedoninë e Veriut ka demonstruar angazhim për mbrojtjen e integritetit dhe pavarësisë së tij, por zvogëlimi ndjeshëm i përzgjedhjes së gjyqtarëve dhe prokurorëve publikë, tashmë është shqetësuese. Korrupsioni mbetet i përhapur në shumë fusha. Zbatimi i strategjisë kombëtare për parandalimin e korrupsionit dhe konfliktit të interesit dhe planit aksional përkatës ka qenë i ngadalshëm. Situata në burgje mbetet dramatike. Zgjidhjet sistematike për përmirësimin e kushteve të paraburgimit duhet të zbatohen me urgjencën më të madhe. Këto janë vetëm disa nga vërejtjet më eksplicite të Komisionit Evropian në raportin e progresit për Kapitullin 23 – Gjyqësori dhe të drejtat themelore.
Në fushën e gjyqësisë, raporti përsëritit paralajmërimi se Akademia për Gjyqtarë dhe Prokurorë Publikë mbetet e vetmja “hyrje” për këto profesione dhe se trajnimi fillestar nuk duhet të tentohet. Pavarësisht nga efikasiteti i ruajtur i gjyqësorit, kritikat e përsëritura për dygjuhësinë në procedurat gjyqësore dhe pagat në gjyqësor kanë qenë të mprehta.
Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit vazhdon të kryejë mandatin e tij në mënyrë proaktive. Korrupsioni mbetet i përhapur në shumë fusha dhe është një çështje shqetësuese. Maqedonia e Veriut vazhdon të përmbushë detyrimet e saj të përgjithshme për të drejtat themelore, por ka sfida në zbatimin e legjislacionit ekzistues.
Pavarësia funksionale e organeve të të drejtave të njeriut duhet të garantohet në çdo kohë, duke përfshirë shpërndarjen e burimeve të mjaftueshme financiare për t’u mundësuar atyre të kryejnë siç duhet mandatin e tyre. Situata në burgje mbetet dramatike. Zgjidhjet sistematike për përmirësimin e kushteve të paraburgimit duhet të zbatohen me urgjencën më të madhe.
Liria e shprehjes dhe pikëpamjet pluraliste vazhduan të lulëzojnë, por sfidat mbeten. Vendi ka nevojë për një strategji për reforma të mëtejshme në media, e përpunuar me mbështetjen e të gjithë aktorëve përkatës.
Sistemi gjyqësor i Maqedonisë së Veriut ka arritur një nivel të përgatitjes / është mesatarisht i përgatitur. Është arritur njëfarë progresi në fushën e gjyqësorit, nëpërmjet zbatimit të qëndrueshëm të strategjisë së reformës në drejtësi, duke adresuar më tej rekomandimet e bëra nga Komisioni i Venecias dhe Grupi i ekspertëve të lartë për çështjet sistematike të sundimit të ligjit. Në vitin e ardhshëm, vendi duhet në veçanti:
të përfundojë zbatimin e strategjisë së reformës në drejtësi dhe planit të përditësuar aksional, me fokus të veçantë në miratimin e ligjit të ri për procedurën civile, në përputhje me standardet evropiane dhe në përgatitjen e strategjisë së re për reformën në drejtësi (për 2023-2027) pa vonesë;
të përshpejtojë zbatimin e strategjive të burimeve njerëzore për rrjetin e gjyqësorit dhe prokurorisë publike dhe përdorimi i tyre si tregues për parashikimin e rekrutimeve të ardhshme;
të vendosen të gjitha burimet e nevojshme për të siguruar që sistemi i automatizuar i informacionit për menaxhimin e lëndëve gjyqësore (AKMIS) është plotësisht funksional dhe i pajtueshëm me masën e re të kompleksitetit të lëndëve gjyqësore dhe metodën për vlerësimin e gjyqtarëve dhe kryetarëve të gjykatave.
Dokumentet strategjike
Disa masa legjislative mbeten në pritje në Kuvend, duke përfshirë një projektligj të ri për procedurën civile. Zbatimi i Ligjit për Prokurorinë Publike vazhdoi, pas hyrjes në fuqi të tij në vitin 2020. Ka pasur progres të kufizuar në zbatimin e strategjive për menaxhimin e burimeve njerëzore në gjykata dhe në Prokuroritë Publike.
Organet drejtuese
Këshilli gjyqësor duhet të forcojë rolin e tij si gardian i pavarësisë dhe paanshmërisë së gjyqtarëve dhe të përmirësojë transparencën e tij. Në mars 2022, Parlamenti zgjodhi një anëtar të ri të Këshillit të Prokurorëve Publikë. . Ndarja e buxhetit për Këshillin u rrit në 371,000 euro, por ende i mungon stafi i mjaftueshëm dhe burimet e TI-së të nevojshme për të kryer detyrat e tij në mënyrë efektive.
Cilësia e drejtësisë
Është po aq e rëndësishme që Akademia t’i kushtojë vëmendje rekomandimeve të Komisionit Evropian për të mos shkurtuar trajnimin fillestar. Asnjë punonjës i ri nuk u rekrutua. Gjykata supreme dhe katër Gjykatat e Apelit vazhduan përpjekjet e tyre për të përmirësuar konsistencën e vendimeve dhe për të harmonizuar praktikat gjyqësore.
Në fund të vitit 2021, kishte 473 gjyqtarë, (26 për 100,000 banorë) 61% gjyqtare femra dhe 170 prokurorë (nëntë për 100,000 banorë), 55% prokurore femra, më pak se në vitin 2020. Sipas Komisionit Evropian për Efikasitetin e drejtësisë (CEPEJ), mesatarja evropiane është 21 gjyqtarë dhe 12 prokurorë për 100,000 banorë. Ndarja buxhetore e vitit 2021 për sistemin gjyqësor ishte rreth 40 milionë euro. Daljet në pension nga qershori 2022 ulën më tej numrin e gjyqtarëve me 48 dhe të prokurorëve me 11. Është thelbësore të përshpejtohet zbatimi i strategjive të burimeve njerëzore për gjykatat dhe prokuroritë publike dhe të planifikohet planifikohen paraprakisht nevojat e personelit. Këshilli për digjitalizmine në gjyqësor intensifikoi punën për zbatimin e strategjisë së TI-së. Pesë gjykata pilot morën pajisje TI të ofruara nga donatorë të huaj. Rekrutimi i stafit shtesë të TI-së varet nga ofrimi i kushteve të punës që janë konkurruese me ato në sektorin privat. .
