Javën e kaluar, Iniciativa Evropiane del publikisht me propozim për krijimin e një Zone Ekonomike Evropiane në Ballkanin Perëndimor si një zgjidhje për tejkalimin e vetos franceze.
A i japet fund zgjerimit me këtë propozim?
– Përkundrazi – me këtë propozim integrimi evropian i vendeve të Ballkanit do të përparojë. Ne propozojmë që Bashkimi Evropian të hap negociatat e pranimit me gjashtë vende të Ballkanit Perëndimor për të hyrë në tregun e vetëm evropian, me lirinë e tij të lëvizjes për njerëzit, kapitalin, mallrat dhe shërbimet. Ne propozojmë të ndryshojmë mënyrën se si zhvillohen këto biseda, për t’i bërë ato të drejta dhe transformuese.
Qytetarët e RMV mund të thonë se duan të anëtarësohen në BE, asgjë tjetër. Por edhe atëherë propozimi ynë është i mirë. Si lidhet hyrja në Zonën Ekonomike Evropiane me anëtarësimin në BE? Nëse pranimi në BE është një maratonë më shumë se 42km, atëherë hyrja në Zonën Ekonomike Evropiane është 35km e parë përgjatë të njëjtës rrugë.
Kjo nuk është teoria ime. Kështu ka qenë në të kaluarën. Unë isha i ri atëherë, por mbaj mend mirë, që Austria, Finlanda dhe Suedia iu bashkuan Bashkimit Evropian më shumë se 20 vjet më parë. Së pari u bashkuan në Zonën Ekonomike Evropiane. Kështu, pasi ata kishin gjithçka që u nevojitej për të hyrë në Zonën Ekonomike Evropiane, ata përfunduan negociatat e pranimit me BE në një kohë shumë të shkurtër. Për të qenë më të saktë, Zona Ekonomike Evropiane hyri në fuqi në 1994, dhe Austria, Suedia dhe Finlanda u bashkuan në BE në Janar 1995.
Po në lidhje me angazhimin e BE-së reth Zagrebit në vitin 2000 dhe Selanikun më 2003? A mund t’i harrojmë këto dokumente të rëndësishme?
-Përpjekje mbeten, natyrisht. Në të njëjtën kohë ne e dimë se këto premtime, të cilat janë përsëritur gjatë 20 viteve të kaluara, nuk kanë garantuar kurrë se kur do të ndodhë zgjerimi. Askush nuk mund ta garantojë këtë. Secili shtet anëtar i BE-së ka gjithmonë një veto. Dhe ata e përdorin këtë.
Prandaj, këshilla ime për udhëheqësit e Ballkanit është që të përqendrojnë të gjithë energjinë e tyre diplomatike në ndryshimin e procesit, në vend se të kërkojnë garanci që nuk mund të jepen. Ne nuk e dimë dhe se kush do të jetë presidenti francez në 2024.
Si t’i shpjegojmë Malit të Zi dhe Serbisë se loja ka mbaruar?
-Procesi ekzistues i qasjes nuk ka punuar me vite. Shumë anëtarë nuk besojnë në të. Turqia dhe Serbia nuk besojnë më në të. Ajo që ndodhi me RMV në Bruksel e konfirmon këtë. Turqia po negocion për hyrjen që nga 2005, Mali i Zi në 2012 dhe Serbia në 2014.
Negociatat për anëtarësim ishin një instrument efektiv i transformimit dhe reformës?
– Bisedimet e anëtarësimit janë një mjet efektiv për ndryshim vetëm kur BE-ja është serioze në lidhje me të. BE nuk ishte serioze në lidhje me negociatat me Ballkanin Perëndimor. BE nuk është e gatshëm të hapet. Pse? Për shkak se qasja e Ballkanit Perëndimor është jopopullore midis shumë vendeve anëtare të BE-së.
Si do të dukej ai proces negociator?
-Ka një faqe në internet ku mund të shihni letrat e hyrjes. Një pjesë e madhe e rregullave dhe ligjeve të BE-së. Arritja e integrimit tani duhet të jetë objektivi i secilit prej gjashtë vendeve të Ballkanit Perëndimor. BE duhet të hartojë shënjimet rrugore për secilën zonë dhe të vlerësojë se sa larg secila prej këtyre vendeve i plotëson këto kritere në secilën prej fushave. Këto detyra duhet të udhëzohen nga ekspertët dhe kriteret publike.
Cilat janë rreziqet për stabilitetin në Ballkan nëse do ti jepet fund zgjerimit?
– Shumë vende në BE kanë frikë se vendet e Ballkanit nuk janë të qëndrueshme dhe mund të kthehen në kaos në çdo moment. Unë kurrë nuk do të përdorja frikën e paqëndrueshmërisë si një argument për zgjerimin. Nga ana tjetër, qëllimi i paqes së qëndrueshme evropiane është një qëllim madhor dhe frymëzues për BE-në dhe Ballkanin. Kam jetuar në Ballkan në vitet 1990, në Sarajevë, në Prishtinë dhe mbaj mend një periudhë kur nacionalistët fillimisht fituan zgjedhjet me premtime urrejtjeje, e ndjekur nga luftërat dhe shkatërrimet. Kjo nuk duhet të ndodhë më në Ballkan.
Pse iniciativa juaj nuk u bashkua me shumicën dërrmuese të Shteteve Anëtare dhe vendeve të Ballkanit Perëndimor për të gjetur një zgjidhje për të ndryshuar mendimin e Macron?
– Unë thjesht pyes: A mendoni se ka të ngjarë që shtetet e tjera anëtare do të jenë në gjendje të ndryshojnë mendimin e presidentit francez? Mund të ndodhë. Shpresoj se do të ndodhë Por nuk i ka ndodhur kurrë Greqisë.
A besoni se Macron mund të heq veton e tij zgjerim?
Macron tha se BE nuk është e gatshme tani për të premtuar zgjerim. Por BE duhet të jetë e gatshme të lejojë çdo vend të Ballkanit Perëndimor të plotësojë kushtet për hyrjen në BE. Unë mendoj se është e mundur të bindësh Francën për këtë, nëse anëtarët e tjerë të BE e mbështesin atë.
A ka një shtet tjetër anëtar që mbështet idetë tuaja? Nëse po, kush është?
Brenda disa orësh mora postë elektronike dhe SMS nga ministrat e jashtëm, parlamentarët dhe zyrtarët e BE që shprehnin interes. Por nuk kam iluzione. Ky do të jetë një ofertë historike që do të transformojë Ballkanin. Ashtu si liberalizimi i vizave. Dhe mund të ketë sukses vetëm nëse liderët në rajon e mbështesin atë. Jo si një skenar ideal, por si një mënyrë shumë e mirë për vendet e tyre, shumë më mirë sesa situata e status quo-së.
