Abil Baush
Tendencat ekonomike janë si rrymat detare vështirë të shihen në sipërfaqe, por ndikimi i tyre është i madh dhe afatgjatë. Në ekonominë globale, shtetet e suksesshme janë ato që jo vetëm i njohin tendencat, por edhe i parashikojnë, duke i përshtatur politikat e tyre me atë që do të vijë, e jo me atë që tashmë ka kaluar. Për fat të keq, në Maqedoni duket se shpesh reagojmë me vonesë dhe atë mbi bazën e simptomave që në kontekst global tashmë nuk janë në fokusin e politikave ekonomike.
Analiza më e re e “Finance Think” është një shembull ilustrues për këtë. Sipas gjetjeve të tyre, çmimet e ushqimeve nuk e nxisin më inflacionin, dhe këtë tendencë tregjet ndërkombëtare e kanë regjistruar prej kohësh. Në ekonomitë e zhvilluara, presioni inflacionar që vinte nga ushqimet ka filluar të ulet që para disa muajsh, dhe politikat atje tashmë janë të orientuara drejt faktorëve strukturorë të inflacionit si shërbimet, kërkesa e brendshme dhe pritshmëritë e çmimeve. Tek ne, megjithatë, ende dominon retorika publike dhe politike rreth masave për ngrirjen ose kufizimin e çmimeve të ushqimeve, ndërkohë që këto masa, siç kam theksuar për vite me radhë dhe siç konfirmon edhe “Finance Think”, janë afatshkurtra dhe të kthyeshme, me efekt që zhduket menjëherë pas skadimit të vlefshmërisë së tyre.
Kjo tregon një dobësi më të thellë politika jonë ekonomike është e orientuar drejt reagimit, e jo parandalimit. Në vend që të përdorim mjetet analitike për të kuptuar natyrën e inflacionit aktual, i cili gjithnjë e më shumë është rezultat i rritjes së kërkesës së brendshme, rritjes së të ardhurave reale dhe shërbimeve me korrigjime të larta çmimesh, ne mbetemi në “zonën e rehatshme” të zgjidhjeve afatshkurtra.
Tendencat globale na tregojnë se në kushte të një inflacioni “ngjitës”, ku rritja e çmimeve bëhet e qëndrueshme dhe e vështirë për t’u kthyer mbrapsht, politikat duhet të fokusohen në mbështetje fiskale të synuar, stabilizimin e kërkesës dhe sinjale monetare të qarta. Atje ku Evropa dhe bota tashmë po kalojnë në masa të targetuara drejt grupeve të cenueshme, Maqedonia vazhdon të ndajë mjete të konsiderueshme për mbështetje të gjerë dhe të kushtueshme, siç janë 700 milionë euro në Fondin Pensional dhe rritja e pensioneve, gjë që mund ta nxisë më tej problemin në vend që ta zbusë.
Pasojat e kësaj vonese janë të shumëfishta. Së pari, humbim kohë të çmuar gjatë së cilës pritshmëritë inflacionare bëhen gjithnjë e më të vështira për t’u menaxhuar. Së dyti, rrezikojmë përkeqësimin e disiplinës fiskale veçanërisht në kontekst parazgjedhor, gjë që mund të dëmtojë besimin e investitorëve dhe kreditorëve. Dhe së treti, vonojmë përafrimin me politikat ekonomike bashkëkohore, të cilat e vendosin stabilitetin afatgjatë të çmimeve përpara përfitimeve afatshkurtra politike.
Ekonomia maqedonase nuk mund të lejojë të jetë ndjekëse pasive e trendeve globale. Duke pasur parasysh ekonominë tonë të vogël dhe të hapur, çdo vonesë nënkupton përjetimin më të fortë të goditjeve negative dhe përshtatje më të ndërlikuar. Kërkohet guxim nga krijuesit e politikave guxim për të braktisur masat që janë politikisht popullore, por ekonomikisht jo funksionale, dhe për të kaluar në strategji të përputhura me drejtimet moderne në menaxhimin ekonomik.
Ndërsa bota tashmë po e zhvillon betejën me inflacionin në shërbime, stabilizimin e kërkesës dhe ankorimin e pritshmërive inflacionare, ne duhet të ndalojmë së luftuari me hijet e problemeve të së kaluarës. Politika ekonomike duhet të jetë një busull e drejtuar nga e ardhmja, e jo një pasqyrë e prapme që na tregon se ku kemi qenë.
Kjo kërkon nga ne jo vetëm kompetencë teknike, por edhe vizion strategjik. Është e nevojshme të krijohet një kulturë institucionale që do të parashikojë drejtimin e lëvizjeve ekonomike, në vend që të reagojë ndaj tyre pasi ato tashmë janë rrënjosur. Kjo do të thotë përafrim i politikës fiskale me prioritete të qarta mbështetje vetëm aty ku është e domosdoshme, disiplinë në shpenzimet publike dhe investime në projekte me kthim afatgjatë për ekonominë. Njëkohësisht, politika monetare duhet të mbetet e pavarur dhe e fokusuar në stabilitetin e çmimeve, edhe kur kjo nënkupton marrjen e vendimeve jo popullore me tensione të përkohshme sociale dhe politike. Besimi makroekonomik afatgjatë ndërtohet pikërisht mbi aftësinë e institucioneve për t’u përballur me presionet populiste dhe për të vepruar në interes të rritjes së qëndrueshme ekonomike.
