Një doktrinë e të drejtave të njeriut meriton këtë emër, vetëm nëse të drejtat e deklaruara në të mund të vendosen apriori, me fjalë të tjera, si të drejta të justifikuara me arsyetim filozofik më shumë dhe jo nga mënyra se si punon një sistem specifik i ligjit.
Në rrethana normale, një mosmarrëveshje mbi të drejtat është një lojë me shumën zero, në të cilën një parti fiton gjithçka dhe tjetra humb gjithçka. Nuk ka çmime ngushëllimi. Për më tepër, doktrina e precedentit bën të mundur që vendimi gjykatës të mbushë një vrimë në çdo legjislacion të ndërtuar për të zgjidhur çështjet e llojit që vijnë para tij.
Doktrina e të drejtave njerëzore është aty për të vendosur kufizim mbi qeverinë dhe nuk mund të përdoret për të autorizuar ndonjë rritje të pushtetit të qeverisë, që nuk kërkohet nga detyra themelore për të mbrojtur lirinë individuale.
Në demokracitë perëndimore qeveritë tona janë të vetëdijshme se shumë njerëz, ndoshta edhe shumica, nuk votojnë për to dhe se ato duhet kësisoj ta bëjnë veten të pranueshme për njerëzit me të cilët ato nuk janë dakord. Sigurisht, ka aspekte të jetës njerëzore, në të cilat kompromisi është i dyshimtë ose edhe i ndaluar. Në luftë, ju nuk bëni kompromis me armikun. Në fe, ju nuk bëni kompromis me djallin. Por është pikërisht momenti kur feja hyn në politikë momenti kur procesi politik është më shumë në rrezik. Kjo është arsyeja pse në historinë modern të Egjiptit, presidentë të njëpasnjëshëm janë përpjekur ta mbajnë Vëllazërinë Myslimane jashtë pushtetit. Vëllazëria beson se ligji dhe politika nuk janë çështje kompromisi, por bindje ndaj vullnetit të pandryshueshëm të Zotit. Në shekullin e shtatëmbëdhjetë, Britania u dërrmua nga lufta civile dhe në zemër të kësaj lufte ishte feja- dëshira puritane për të imponuar rendin hyjnor mbi popullin e Britanisë së Madhe, pavarësisht nëse ai e donte këtë gjë dhe përkuljen e mbretit të Stjuartëve ndaj Kishës Katolike Romane që ishte bërë thellësisht antipatike për shumicën dhe një mekanizëm i padëshiruar për ndërhyrje nga jashtë. Në një luftë civile të dyja palët sillen shumë keq pikërisht sepse shpirti i kompromisit ka ikur nga skena. Zgjidhja nuk është imponimi i një grupi të ri dekretesh nga lart, por rivendosja e legjitimitetit të opozitës dhe rikthimi i politikës së kompromisit. Kjo u pranua në Revolucionin e Lavdishëm të vitit 1688, kur parlamenti u rivendos si institucioni suprem legjislativ dhe të drejtat e njerëzve ndaj pushtetit sovran (përfshirë të drejtën e përcaktuar në Habeas Corpus) u riafirmuan vitin në vijim në një Deklaratë për të Drejtat (Bill of Rights). E përftuar kësisoj një e drejtë është një mburojë e vendosur mbi individin. Dhe duke reflektuar mbi këtë koncept, ne kuptojmë jo vetëm çfarë është e vërtetë tek liberalizmi, por gjithashtu çrregullimet e thella dhe falsitetet që janë zvarritur në politikë nën mbrojtjen e tij. Ideja se ka të drejta “natyrore” apo “njerëzore” ka lindur nga dy rryma të ndryshme opinionesh. Njëra është besimi i vjetër mbi një kod universal-ligjin natyror- që zbatohet për të gjithë njerëzit kudo dhe që siguron një standard ndaj të cilit çdo sistem i veçantë ligjor mund të matet. Dhe tjetra është hamendësimi common law që ligji ekziston pjesërisht për të mbrojtur individin nga pushteti arbitrar. Duke kombinuar këto dy ide John Locke foli për një sistem të drejtash natyrore. Këto të drejta do të garantonin që individi është sovran mbi jetën e tij, i aftë të hyjë në marrëdhënie me anë të marrëveshjeve dhe të tërhiqet nga to me dakordësi të ndërsjelltë. Në këtë kuptim, të futur në 1689 në Kartën e të Drejtave, të drejtat e njeriut duhet të kuptohen si liri, liri që ne i respektojmë duke i lënë njerëzit vetëm. Doktrina e të drejtave njerëzore është aty për të vendosur kufizim mbi qeverinë dhe nuk mund të përdoret për të autorizuar ndonjë rritje të pushtetit të qeverisë që nuk kërkohet nga detyra themelore për të mbrojtur lirinë individuale. Teksti origjinal i Konventës Europiane mbi Të Drejtat e Njeriut gjithashtu sugjeron se është kështu; dhe Konventa pohon implikimet e këtyre të drejtave- të jetës, lirisë dhe ndjekjes së lumturisë- të mbrojtura në Deklaratën e Pavarësisë së SHBA-së. Tradita anglo-amerikane e mendimit kushtetues duhet të kuptohet në këtë mënyrë, si adresim i shqetësimit se si të kufizohet pushteti i qeverisë pa humbur përfitimet nga ai. Kjo traditë na ka dhënë ne pikat e fiksuara të jurisprudencës liberale: doktrinën e ndarjes së pushteteve, teorinë e pavarësisë gjyqësore dhe idenë procedurale të drejtësisë sipas të cilës të gjithë qytetarët janë të barabartë para ligjit dhe atë se gjyqtari duhet të jetë i paanshëm. Është kjo pika ku e vërteta mbi liberalizmin rrëshqet pothuajse pa u vënë re në falsitet. Sepse kërkimi për lirinë ka ecur krah për krah me kërkimin kundër-reagues për “më shumë pushtet”. Liritë negative të ofruara nga teoritë tradicionale të së drejtës natyrore, si ajo e Locke-ut, nuk kompensojnë pabarazitë e pushtetit dhe oportunitetin në shoqërinë njerëzore. Që këtu egalitaristët (flamurtarët e barazisë) kanë nisur të fusin më shumë të drejta pozitive në listën e lirive negative, duke shtuar të drejtat e specifikuara nga konventat të ndryshme ndërkombëtare me të drejta që jo thjesht kërkojnë mos ecje përpara nga të tjerët por që imponojnë mbi ta një detyrë. Dhe në këtë ata po tërhiqen në rrënjën tjetër të idesë së të drejtave-rrënjën e “ligjit natyror’, që kërkon që çdo kod legal të përshtatet me një standard universal. Kjo është e dukshme në Deklaratën e të Drejtave të njeriut të OKB-së që fillon me një listë të drejtash dhe më pas befasisht, në artikullin 22, nis e bën pohime radikale kundër shtetit-pohime që mund të realizohen vetëm me aksion pozitiv nga qeveria. Ja artikulli 22:
Si anëtar i shoqërisë, gjithkush ka të drejtën e sigurimit shoqëror dhe realizimit të të drejtave ekonomike, sociale, kulturore të domosdoshme për dinjitetin e vet dhe për zhvillimin e lirë të personalitetit, me ndihmën e shtetit dhe bashkëpunimit ndërkombëtar dhe në përputhje me organizimin dhe mundësitë e çdo shteti…
Rëndon pesha e një filozofie politike mbi këtë artikull. Brenda kësaj të drejte është një listë e paspecifikuar të drejtash të tjera, të quajtura “ekonomike, sociale dhe kulturore”, që mbahen si të domosdoshme jo për lirinë por për “dinjitetin” dhe “zhvillimin e lirë të personalitetit”. Çfarëdo që të thotë kjo në praktikë, është e qartë se ajo me gjasë do të përfshijë një zgjerim të konsiderueshëm të fushës së të drejtave njerëzore, përtej atyre lirive bazë të njohura në Deklaratën Amerikane. Ato liri bazë janë të domosdoshme për çdo lloj qeverie të pranuar; një gjë e njëjtë nuk është e vërtetë për pohimet e shprehura në artikullin 22 të Deklaratës së OKB-së. Deklarata ecën në këtë drejtim duke përfshirë të drejtën e punës, të pushimit, të një standardi të mjaftueshëm jetese, për të garantuar shëndet- dhe përfitime të tjera që janë, në fakt, deklarime kundër shtetit më shumë s e sa liri nga ndërhyrjet e tij përtej kufirit. Unë nuk them se këto përftime nuk janë të drejta; por edhe nëse ato janë të drejta ato nuk mund të justifikohen në të njëjtën mënyrë si ë drejtat e garantuara më herët në Deklaratë. Për më tepër, ato i hapin derën “inflacionit të të drejtave”, që ne i kemi parë dekadat e fundit dhe një interpretimi të të drejtave njerëzore që është prodhuese konfliktesh. Kur e “drejta për një jetë familjare” e deklaruar nga Konventa Europiane e Të Drejtave të Njeriut i jep mundësinë një krimineli që është gjithashtu edhe një emigrant ilegal, t’i shpëtojë deportimit; kur e drejta e një stili jete tradicional e një komuniteti të caktuar etnik, e deklaruar nga Gjykata Europiane e Të Drejtave të Njeriut, e ka bërë të zakonshëm instalimin e shtëpive të lëvizshme duke sfiduar ligjin e urbanistikës duke shkatërruar kështu vlerat e pronës e të gjithë atyre rrotull, kur Gjykata e Kolumbisë Britanike zbuloi një “të drejtë për të mos u ofenduar” të dhunuar nga përgjigja e një komediani ndaj një çifti lesbikesh që po putheshin haptas në radhën e parë të shfaqjes së tij; kur bankierët i quajnë bonuset e tyre skandaloze një “të drejtë njerëzore”; kur gjykatat janë të mbushura me këto apo me raste të ngjashme që vijnë nga shtatë në ditë në Britani dhe me koston e 2 miliardë eurove në vit, ne kemi të drejtë të pyesim nëse koncepti i të drejtave të njeriut është i themeluar në mënyrë të sigurt dhe nëse ka ndonjë argument të qëndrueshëm që do të na mundësonte ne të dallojmë të vërtetën nga e rrejshmja mes shumë në këtë mori. Pika e parë për t’u shënuar si përgjigje është se, siç Dworkin thotë “të drejtat janë trumbetime”. Kjo do të thotë se në një gjykatë, në qoftë se ti mund të tregosh se interesi yt në këtë çështje është gjithashtu i mbrojtur si një e drejtë, atëherë ti e fiton çështjen kundër interesit të kujtdo të pambrojtur si e drejtë, pavarësisht se sa i madh është ai. (Të drejtat sigurojnë “arsye përjashtuese” sipas mënyrës së besueshme të Raz-it). Pika e dytë e rëndësishme është se, ndryshe nga zgjidhjet që jep një legjislaturë, ato që jepen nga një gjykatë nuk janë kompromise: ato janë përpjekje për të pajtuar shumë interesa të përfshira në një situatë dhe gjykata nuk e sheh veten sikur po formulon një politikë për qeverisjen e mirë të një komuniteti- që është detyrë e legjislaturës, jo e gjykatës. Gjykata e sheh veten sikur po zgjidh një konflikt në favor të një prej pjesëve. Në rrethana normale, një mosmarrëveshje mbi të drejtat është një lojë me shumën zero në të cilën një parti fiton gjithçka dhe tjetra humb gjithçka. Nuk ka çmime ngushëllimi. Për më tepër, doktrina e precedentit bën të mundur që vendimi gjykatës të mbushë një vrimë në çdo legjislacion të ndërtuar për të zgjidhur çështjet e llojit që vijnë para tij. Dhe ky është një nga rreziqet e e natyrshme në legjislacionin e “të drejtave të njeriut”- saktësisht, që ai i jep në dorë qytetarit të zakonshëm një mjet me të cilin edhe pjesa më vitale e politikave publike mund të rrëzohet në favor të individit pavarësisht interesit të përbashkët dhe të mirës së përbashkët. Kësisoj terroristët në Britani kanë qenë të aftë hedhin poshtë përpjekjet për t’i përzënë ata duke thënë se do të dhunohet kjo e “drejtë e njeriut” duke vepruar kështu. Pa një kriter që na mundëson të dallojmë të drejtat e vërteta të njeriut nga shumë pretendues ne nuk do të kurrë të sigurt se klauzolat tona ligjore, sado të mençura, të mira dhe të përgjegjshme do të na sigurojnë ne ndaj dëshirës individuale për t’u ikur atyre. Pika e tretë e rëndësishme është se të drejtat e njeriut të deklaruara pjesë të ndryshme të legjislacionit dhe nga vendime të ndryshme të gjykatave nuk janë qartësisht të të njëjtit qëndrim filozofik, politik apo moral. Një doktrinë e të drejtave të njeriut meriton këtë emër vetëm nëse të drejtat e deklaruara në të mund të vendosen apriori, me fjalë të tjera, si të drejta të justifikuara me arsyetim filozofik më shumë dhe jo nga mënyra se si punon një sistem specifik i ligjit. Përpjekja për të bërë këtë, në rastin e të drejtave bazë, është ndërmarrë nga shumë autorë- nga Nozik nisur nga premisat kantiane; nga Finis nisur nga premisat Tomiste; dhe kështu me radhë. Unë mendoj se ne të gjithë mund të shohim forcën e idesë se ka disa gjëra që nuk mund t’u bëhen qenieve njerëzore-disa të mira bazë, përfshirë jetën vetë, që nuk mund tu merret vetëm në qoftë se ata në një lloj mënyre i humbin vetë ato. Jeta dhe liri të tjera bazë për të ndjekur qëllimet tona të pashqetësuar (të përputhshme me liri të ngjashme të gëzuara nga të tjerët) janë kandidatë të besueshëm. Ju mund të shihni se si zotërimi i këtyre gjërave qëndron në zemër të bashkëpunimit politik: sepse pa disa garanci që, në këtë kuptim të paktën, njerëzit të jenë të mbrojtur nga sulmi, agresioni, nuk mund të ketë me të vërtetë një sistem ligji që gëzon pëlqimin e lirë të atyre që janë subjekt i tij. Për më tepër, ne mund t’i kuptojmë këto liri bazë si të drejta pjesërisht sepse ne mund të kuptojmë detyrën e ndërsjelltë për t’i respektuar ato. E drejta ime për të jetuar është detyra jote për të mos më vrarë mua: dhe detyrat e mosndërhyrjes dhe mos veprimit mbështeten natyrshëm nga moraliteti dhe mbrohet lehtë me ligj. Megjithatë, sapo dalim jashtë kësaj zone ngushtësisht të vijëzuar, ne hyjmë në një territor me hije dhe mjaft të debatuar. Rasti në të cilin një park shtëpish të lëvizshme lejohet të shkatërrojë ambientin e një fshati varet nga klauzola e “mosdiskriminimit”- një klauzolë që del jashtë zonës së lirive bazë, në atë të drejtësisë. Dhe gjëja tronditëse është se kjo klauzolë që ka për qëllim të parandalojë një grup qytetarësh nga të gëzuarit në mënyrë arbitrare të privilegjeve të mohuara të tjerëve, është përdorur saktësisht për të lejuar pakicën të gëzojë privilegje që i janë mohuar shumicës-pakica në këtë rast janë ata që mund të deklarojnë se janë “udhëtarë”, të pajisur me të drejtë nga aparenca për tu konsideruar si një “grup etnike”. Pasoja paradoksalisht të ngjashme kanë lindur nga mbrojtja në Amerikë e ‘diskriminimit pozitiv” me anë të cilit synohet të zbatohen politika që u japin anëtarëve të disa grupeve të disavantazhuara privilegje legale të ideuara “t’u rikthejnë” atyre pozicionin.
