Në parim feja dhe filozofia kanë të njëjtin objektiv. Njohjën e thelbit të gjërave apo përceptimin e tyre ashtu sikurse janë, dhe jo sikurse duken. Për këtë arsye Pejgamberët dhe Filozofët janë sikur frymarrjet, të parët nën hijen e shpalljes dijen e nxjerrin nga brenda jashtë kurse të dytët nën hijen e dëshmisë empirike dijen e fusin nga jashtë brenda. Sa herë që filozofia ka mbajtur binarët e saj drejtë gjetjes së rezultateve të kënaqshme, ajo vetëm se ka qenë e kanalizuar në librat hyjnorë.
Qysh në shkollat e hershme filozofike parasokratike kemi ide filozofike për eksistencën e botës nga asgjëja, sikurse kemi ide për përbërjen e shpirtit të njeriut. Për këtë arsye Parmenidi, filozofi i shkollës së Miletit në poemën e tij në lidhje me eksistencën thotë:
Nëse don të kupton eksistencën ndiç “nausin[1]”.
Fjala “naus” në gjuhën e vjetër greke do të thotë, intelegjencë, arsye, shpirtë, botë e brendshme. Sipas saj për të kuptuar makrokozmosin duhet qasur rrugës së mikrokozmosit. Shofim se idet e Parmenidit bazohen në përvojat e brendshme shpirtërore. Kjo konsiderohet si shikim i gjërave përmes botës shpirtërore të njeriut. Në këtë pikë filozofia dhe feja ndjekin të njejtin relacion. Vixilencën shpirtërore dhe ndjenjën e brendshme si pikë fillimi drejt zhvillimeve shkencore.
Me evulimin e filozofisë filluan të evulojnë edhe marëdhënjet fe – filozofi. Nga filozofia me qendër, qenien kaloi në filozofi me qendër materien dhe në këtë relacion edhe u paraqitën ideologji me bazë materialiste të cilat jo vetëm që ishin në kundërshtim me fenë por edhe me vet themelet e filozofisë.
Kështu gjatë dy tre shekujve të fundit kemi një zhvillim të shpejtë të ideologjive materialiste të cilat nën hijen e shkencës kanë atakuar shpirtin njerëzore dhe kanë zbehur ndjenjën fetare. Në vazhdim do ti përmendim shkurtimisht disa nga këto ideologji:
Materializmi: Rryma që materien e konsideron si substancë të pafillim, të pandryshueshme dhe të pa krijua. Botëkuptimi i materializmit është se mendimi mund të shpjegohet përmes qenies, arsyja përmes materies, shpirti me organizimin shoqëror, do me thënë çdo realitet mund të shpjegohet përmes materies.[2]
Darvinizmi: Apo e njohur si teoria e evolucionit, e zhvilluar nga biologu C.Darvin, rryma e cila beson se materia nuk është e krijuar. Rryma e cila i “jep” përgjigje historisë së fillimit të njeriut, se si u formësua, më qartë e heq njeriun nga pika qendrore ose prej mëkëmbësisë së Zotit.
Frojdizmi: Ideja e zhvilluar nga Z.Frojdi. Frojdi pranohet si zbulues i nënvetëdijes. Sipas tij, dy forca e sundojnë njeriun, ndjenja e frikës dhe ndjenja seksuale. Gjë që njeriun nuk e bën të dalluar nga kafshët.
Pozitivizmi: Kufizimi i cili vetëm me anë të pesë shqisave mundet të kuptohet jeta, hedhja e metafizikës nga botëkuptimi i njeriut, largimi i njeriut nga përshpirtshmëria. O.Konti themeluesi i pozitivizmit, tezën e vet e bazon në tre periudha, faza teologjike, metafizike dhe më në fund shkencore (pozitiviste). Përveq idologjisë matrialiste këtu kemi edhe ngjyra fetare.
Të gjitha këto ideologji u krijuan për t’i dhënë zgjidhe enigmave dhe pyetjeve që i parashtronte njeriu vetëvetës. Njeriu nëpër gjithë historinë, i kërkon përgjigjet e disa pyetjeve të përgjithshme eksistenciale si; “kush më krijoi?”, “si jam krijuar?”, “pse jam krijuar?”, “po pas kësaj bote?”, “shpirti..?” etj.
Këta rryma u munduan të përgjigjen këtyre pyetjeve, por edhe më kryesorja, duke iu dhënë përgjigje këtyre pyetjeve, u mundua ta tërheqin njeriun nga përshpirtshmëria dhe e lënë në një botë krejtësisht materiale.
Materialistët dhe darvinistët, duke përqëndruar mbi elementin gjithësi (materie), pothuajse e kanë hyjnizuar atë dhe kanë pretenduar se materia e rregullon vetveten. Kurse ata që e kanë përqafuar pozitivizmin dhe frojdizmin,kanë marrë elementin njeri dhe kanë pretenduar se tek njeriu nuk ekziston ideja dhe ndjenja e besimit tek Zoti.[3]
Siç u përmend në fillim, njeriu kërkon përgjigje për veten dhe për gjithësinë.
Materializmi njeriut i “tregon” se gjithë ekzistenca e tij është e paqëllimt, darvinizmi e “mëson” njeriun se prejardhja e tij nuk është e vlefshme dhe se nuk është mëkëmbës i Zotit, krahas kësaj, frojdizmi na “shpjegoi” se përveç dy ndjenjave nuk ka diç tjetër tek njeriu, kurse pozitivizmi na “sqaroi” se s’ka gjë që nuk mundet të kuptohet përveç se me pesë shqisave, feja-filozofia janë ëndrra, edhe pse vet pozitivizmi ishte filozofi, e më pas dëshiroi me qenë fe.
Përveç kësaj, filloi globalizmi, gjë e cila dëshiron t’i shkatërojë fetë, kulturat, gjuhët, vetëmse: “Bota që është aq e madhe, të bëhet fshat!” Nga ana tjetër, filloi fuqizimi i gjuhës angleze, gjë e cila po i shkatërron gjuhët tjera. Por një gjë, edhe më mahnitëse, është që nuk i akuzojmë për tradhëti kombëtare dhe fetare njerëzit që mundohen të na imponojnë në shumë mënyra gjuhën angleze, e jo gjuhën tonë.
Duhet ta dimë që Zoti e tregoi fuqinë e Tij me gjuhën e Kur’anit. Tani globalizmi mundohet ta shkatërrojë këtë gjë mbinatyrore, me anë të gjuhës angleze. Të teffekurojmë; “A mundet?”, është e mjaftueshme vetëm “ve mekeru mekerAllah Vallahu hajrul makirin.”
***
Nën ndikimin e shkencës dhe filozofisë perëndimore, në dy-tre shekujt e fundit filluan lëvizje “Islame” të cilat në emër të “reformave fetare” dhe largimit nga devijimeve besimore, vetëm se ishin përpjekje për të zhveshur Islamin nga shpirtëria duke e lënë vetëm formal dhe lëndorë. Kjo ndodhi në rreth fillimit të shekullit (18), në kohën e fundit të perandorisë Osmane. Ashtu që; largimin nga feja e mundësuan rrymat filozofike të lartëpërmendura, po këtë herë kur gjithë bota u ndikua nga këta, kishim edhe sistem politik – komunizmin.
Gjithë baza ishte krijuar, për ta tërhequr njeriun(besher) nga NJERIU(insan)[4]. Tek muslimanët, siç përmendëm, disa frakcione e luajtën rolin e tyre dhe ende po vazhdon ta luajnë…
Gjithashtu rasti i ngjajshëm ka ndodhur edhe me reformatorët modern si Muhamed Abduh, Ferid Vexhdij, të cilët jetuan dhe vepruan në kohën e sundimit Britanik në Egjipt. Pretendimet e tyre ishin shpjegimi i të vërtetave fetare nën dritën e shkencës dhe teknologjisë. Në qendër të vëmendjes ishin Muxhizet e Pejgamberit a.s. Ata i mohuan muxhizet tjera duke e pranuar vetëm Kuranin si muxhize[5]. Kjo shkaktoi huti dhe zbehje në mesin e muslimanëve dhe asesi nuk solli reforma dhe përmirsime në strukturën e mendimit Islam. Muxhizet kanë një relacion metafizik dhe janë një shtyllë e fortë e besimit Islam. Derisa ato të pranohën ashtu sikur janë trasnmetuar lidhja është aktive me hyjnoren. Ato mbajnë aktive fushën emocionale të njeriut dhe ruajnë freskinë e tyre deri ditën e Gjykimit. Muxhizet janë edhe fusha të studimeve shkencore, sepse Islami është fe edhe e racios dhe e shpirtit.
Së fund mund të themi se heqja dorë nga shpirtëria Islame dhe ndjekja e ideologjive të ndërtuara mbi bazat ateiste nuk është asgjë tjetër vetëm se tentativ e transfomimit të Islamit nga epiteti i fesë qiellore në fe tokësore, ose shëndrrimi i një Islami shkencorë, formal pa lidhjet metafizike. Këtë version të Islamit po na e ofron evropa moderne përmes shkollave dhe aktiviteteve tjera kulturore dhe publike ashtu sikurse thotë orientalisti Gib në librin e tij “Wheither Islam” ku flet për ndikim e Britanisë në shkollat Islame të Egjipiti në kohën e sundimit në Egjipt, ku ndër shkollat e infiltruara ishte edhe universiteti i famshëm i Ezherit. Gib thotë: Aktiviteti arsimor dhe kulturor mundi që nëpërmjet shkollave bashkohore, gazetarisë, publicistikës dhe urdhërave tona speciale që të ketë te muslimanët ndikim në mënyrë që të duken nga pamja e përgjithshme e tyre jofetarë në një masë shumë të madhe.[6]
Shkruan:
Ejmen A.Ismaili, Shkup
Fusnota:
[1] GADAMER, Hans-George; Historia e Filozofisë; fq. 33; 2008; Tiranë; Plejad.
[2] Për më shumë: PAJAZITI, Ali; Fjalor i Sociologjisë; 2009; Shkup; Logos-A.
[3] TOPALOĞLU, Bekir; Bazat e Besimit në Islam; fq.43; 2002; Prishtinë; Biblioteka Aruçi; përktheu Mit’hat Hoxha.
[4] Shiko më gjerë: ISMAILI, Ejmen A., “Njeriu, kjo qenie e preferuar e Zotit”, Revista Etika, nr.83, fq.42, viti. 2015,
[5] EL-BUTI, Muhamed Seid Ramadan; Të vertetat e patundshme të besimit Islam; fq. 218-225; 2004; Tetovë; Sh.B. ASR, përktheu Abdurrahman Asllani & Ibadete Imeri.
[6] Po aty, fq, 224.
