Maqedonia renditet e 42-ta në botë sipas Indeksit të Lirisë së Shtypit të Reporterëve pa Kufij për vitin 2025, një rënie prej gjashtë vendesh krahasuar me vitin e kaluar kur ishte e 36-ta. Pavarësisht rënies së dukshme, vendi renditet më lart se vendet e tjera në rajon, pas Sllovenisë, e cila është në vendin e 33-të, dhe Malit të Zi, i cili është në vendin e 37-të, raporton SHENJA.
Kroacia është e 60-ta, Bullgaria e 70-ta, Shqipëria e 80-ta, Bosnja dhe Hercegovina e 86-ta, Greqia e 89-ta, Serbia e 96-ta dhe Kosova e 99-ta.
Organizata “Reporterët pa Kufij” e vlerëson situatën me lirinë e medias në vend si “të kënaqshme”.
“Edhe pse gazetarët nuk punojnë në një mjedis armiqësor, dezinformimi i përhapur dhe mungesa e profesionalizmit kontribuojnë në rënien e besimit të shoqërisë në media, gjë që i ekspozon mediat e pavarura ndaj kërcënimeve dhe sulmeve. Gjithashtu, zyrtarët qeveritarë kanë tendencë të kenë qëndrime të këqija dhe poshtëruese ndaj gazetarëve”, thuhet në vlerësimin e përgjithshëm për Maqedoninë.
Vlerësimi i vendit nga Reporterët pa Kufij bazohet në disa tregues – Peizazhi Mediatik, Konteksti Politik, Korniza Ligjore, Konteksti Sociokulturor, Siguria.
Peizazhi mediatik
Edhe pse televizioni është burimi kryesor i informacionit, mediat online luajnë një rol të rëndësishëm. Megjithatë, duhet bërë një dallim midis ekipeve profesionale editoriale online që punësojnë gazetarë dhe publikojnë përmbajtje origjinale dhe portaleve individuale që bëjnë plagjiaturë dhe kopjojnë e ngjisin përmbajtje. Ekziston gjithashtu një hendek i madh midis përdorimit dhe besimit: stacionet televizive më të shikuara – Alsat, Sitel, MTV1, Kanal 5 – kanë një indeks të ulët besimi.
Konteksti politik
Mjedisi i përgjithshëm mbetet i favorshëm për lirinë e medias, por agjencitë qeveritare nuk janë shumë transparente dhe gazetaria kritike është gjithnjë e më shumë nën sulm. Për shkak të polarizimit të fortë politik, media mund të jetë nën presion nga autoritetet, politikanët dhe biznesmenët si në nivel kombëtar ashtu edhe në atë lokal. Dy partitë më të mëdha (në pushtet dhe në opozitë) kanë krijuar sisteme mediatike paralele mbi të cilat ushtrojnë ndikimin e tyre politik dhe ekonomik. Shërbimit publik të transmetimit i mungon pavarësia editoriale dhe financiare.
Korniza ligjore
Edhe pse Kushtetuta garanton lirinë e fjalës dhe ndalon censurën, vendi ka qenë i ngadaltë në harmonizimin e legjislacionit për median me standardet e Bashkimit Evropian, të cilit synon t’i bashkohet. Procedurat e padive SLAPP shërbejnë si instrumente frikësimi dhe presioni mbi median e pavarur. Një ligj i ri që riautorizon qeveritë kombëtare dhe lokale për të reklamuar në mediat private ka ngritur shqetësime në lidhje me ndikimin e mundshëm të lidhur me këtë.
Konteksti ekonomik
Edhe pse lloje të caktuara të përqendrimit të medias janë të ndaluara me ligj, stafi editorial i disa prej kanaleve kryesore televizive është i ekspozuar ndaj presioneve ekonomike nga pronarët e tyre. Financimi shtetëror është i kufizuar dhe jotransparent, dhe media e pavarur mbështetet shumë te donatorët. Grantet e huaja të bazuara në projekte kontribuojnë vetëm në mbijetesë, por jo në zhvillim të mëtejshëm. Gazetaria është një profesion shumë i pasigurt. Disa media janë të ndjeshme ndaj ndikimit nga agjencitë e marketingut.
Konteksti sociokulturor
Edhe pse nuk ka kufizime të qarta në mjedisin shoqëror dhe kulturor që ndikojnë në gazetarinë e lirë, mediat sociale dhe sfera digjitale në përgjithësi favorizojnë përhapjen e dezinformimit dhe kërcënimeve kibernetike. Të kombinuara me standardet e ulëta profesionale, ato kontribuojnë në rënien e besimit të publikut në media dhe hapin rrugën për sulme ndaj gazetarëve bazuar në gjini, etni ose fe.
Siguria
Disa incidente kanë ulur ndjenjën e sigurisë së gazetarëve, duke përfshirë sulme me zjarrvënie në pronën e tyre dhe raste të ngacmimit nga policia. Nga njëra anë, është emëruar një prokuror i posaçëm për t’u marrë me rastet e sulmeve ndaj gazetarëve, dhe po shqyrtohet hapja e zyrave të ngjashme në të gjithë vendin. Nga ana tjetër, gazetarët që raportojnë për prokurorët përballen me presion të konsiderueshëm.
Indeksi i Lirisë së Shtypit i Reporterëve pa Kufij për vitin 2025 mbulon 180 vende anembanë botës.
