Përderisa në Maqedoninë e Veriut po zgjasin debatet për rritjen eventuale edhe më të madhe se 24 mijë denarë të pagës minimale ne muajin mars, shtetet e rajonit gjithashtu rrisin pagën minimale kush më shumë e kush më pak. Rritjen më të madhe e ka regjistruar Federata e Bosnje e Hercegovinës. Paga minimale mujore për vitin 2025 në Federatën e BeH do të jetë 511 euro (1000 marka), që paraqet një rritje prej 60 për qind krahasuar me pagën minimale që kanë marrë punëtorët deri më tani.
Ky vendim, i cili hyn në fuqi më 1 janar 2025, është marrë të hënën e kaluar nga Qeveria e Federatës së Bosnjë-Hercegovinës. Rritja e pagës minimale është një përgjigje ndaj rritjes së kostos së jetesës dhe kërkesave disamujore të sindikatave për më shumë të drejta punëtorësh. Deri më tani, paga minimale në entitetin e Bosnjë-Hercegovinës të Federatës së Bosnjë-Hercegovinës ishte 310 euro, shkruan gazeta Koha.
BOSNJË, RRITJA MË E MADHE NË 30 VITE
Vendimi i Qeverisë për rritjen e pagës minimale për këtë subjekt me 62 për qind në vitin 2025 do të përfaqësojë rritjen më të madhe të të ardhurave në Bosnje dhe Hercegovinë në 30 vitet e fundit. Paga minimale ligjore është rritur gjithashtu në vitet e mëparshme në Bosnje dhe Hercegovinë, por me disa përqind. Sindikatat mbështetën vendimin e Qeverisë së Federatës së Bosnjë-Hercegovinës, ndërsa shoqatat e punëdhënësve kundërshtuan rritjen. Punëdhënësit pohojnë se paga minimale prej 1000 markash (511 euro) nuk kontestohet, por problemi janë kontributet në Federatën e Bosnjës dhe Hercegovinës, për të cilat thonë se janë shumë të larta. Gati gjysma apo mbi 240 mijë e të punësuar marrin pagë minimale. Përderisa në Republika Srpska gati 30 për qind e punonjësve marrin pagë minimale prej 459 euro.
Punëdhënësit pas rritjes së pagës minimale, kërkojnë uljen e përfitimeve shtetërore nga 425 për qind që është aktualisht dhe lehtësim, si rritja e zbritjes personale, si dhe zbritje për fëmijët, përjashtimi i punëdhënësve nga pagesa e kontributeve për punësimin e parë dhe hapa të tjerë të shumtë që do t’i paraprinin rritjes së pagës minimale.
Qeveria e Federatës së Bosnjë-Hercegovinës ka njoftuar se do të subvencionojë pagesën e pagës minimale për tregtarët dhe bizneset e vogla me para nga buxheti 2025. Në shtator, deputetët e Kuvendit të Malit të Zi miratuan një sërë ligjesh fiskale për të siguruar që me uljen e kontributeve për pensionistët, punëtorët të marrin pagat më të ulëta prej 600 deri në 800 euro, në varësi të shkollimit, apo të nivelit të pestë apo të gjashtë të kualifikimeve . Paga minimale në Mal të Zi më parë ishte 450 euro dhe kjo është një rritje prej 33 për qind krahasuar me pragun e parë të arsimit profesional.
Qeveria në Podgoricë për vetëm katër vite ka rritur pagën minimale për gati 3 herë, .Paga minimale është rritur nga 222 euro në vitin 2020 në 600, apo 800 euro në varësi të nivelit arsimor.
Sipas të dhënave të Administratës së Statistikave, në Mal të Zi në vitin 2023 kishte 244.484 të punësuar dhe rreth 50.000 prej tyre kanë marrë pagën minimale të garantuar prej 450 euro. Në ndërkohë Bullgaria edhe me rritjen e fundit në 835 leva neto apo afër 432 euro pas pagesës së taksave dhe sigurimit, mbetet vendi me pagën minimale më të ulët në BE. Në fakt, në Bullgari nga 1 janari 2025 paga minimale është 1077 leva bruto për të gjithë punëtorët, pa përjashtim. Shuma e tij do të rritet me 15.4 për qind ose me 144 leva krahasuar me vlerën e saj aktuale . Paga minimale për vitin 2025 përcaktohet sipas Kodit të Punës. Sipas rregullores së saj, ajo është e barabartë me 50 për qind të pagës mesatare bruto për dy tremujorët e fundit të vitit paraardhës dhe dy tremujorët e parë të vitit aktual. Rreth 430.000 njerëz punojnë me pagën minimale, por të dhënat nuk mund të merren si veçanërisht të sakta për shkak të madhësisë së madhe të ekonomisë informale në Bullgari.
Sipas shumicës së studimeve, ekonomia në hije në Bullgari është ndërmjet 30-33 për qind, që tregon një shkallë të madhe evazioni fiskal dhe sigurimeve shoqërore. Qeveria mbron rritjen e pagës minimale me nevojën për të lehtësuar ekonominë dhe për të reduktuar rrezikun e varfërisë midis atyre me të ardhura më të ulëta, për të ruajtur standardin e tyre të jetesës dhe për të ulur pabarazitë në shpërndarjen e të ardhurave.
Nga shtetet e tjera të rajonit, Kroacia ka pagë minimale 750 euro, Sllovenia prej 900 euro, Kosova prej 350 euro, Shqipëria prej 400 euro dhe Serbia prej afër 460 euro apo 53.529 dinarë që është për një rritje prej 13.7 për qind krahasuar me vitin e kaluar. Në Shqipëri, paga minimale ka arritur në 40 mijë lekë apo 400 euro bruto. Nga ky vit ajo do të rritet në 45 mijë lekë apo 450 euro. Qeveria e Kosovës mori vendim gjatë , ta rrisë pagën minimale në vend në 350 euro për punëtorët e të gjitha moshave. Kjo rritje u bë vetëm disa ditë pasi hyri në fuqi Ligji për pagën minimale, i cili parashihte një rritje të pagës minimale në 264 euro bruto për të gjithë të punësuarit në sektorin publik e privat. Por, me vendimin e ri të Qeverisë së kryeministrit Albin Kurti, shkalla e re e pagës minimale do të jetë 2 euro për orë pune të rregullt, apo 350 euro bruto në muaj për orar të plotë.
Paga e re minimale do t’i prekë rreth 150.000 të punësuar, të cilët punojnë me paga më të ulëta se 350 euro, kryesisht në sektorin privat. Deri në fuqizimin e Ligjit të ri, paga minimale në Kosovë ishte 130 euro për punëtorët nën 35 vjeç dhe 170 euro për punëtorët deri në 65 vjeç. Kosova, deri më tani e ka pasur pagën minimale më të ulët në Evropë, 170 euro, ndërsa Luksemburgu më të lartën, 2.571 euro.
Ky vit është gjithashtu shumë i rëndësishëm për të gjithë punëtorët në vendet e Bashkimit Evropian sepse direktiva e re e BE-së për pagat minimale hyri në fuqi deri më 15 nëntor. Qëllimi i kësaj direktive është që paga minimale në nivel ndërkombëtar të jetë 60 për qind e pagës mesatare. Njëzet e dy nga 27 shtetet anëtare të Unionit kanë krijuar një të ardhur minimale kombëtare, që do të thotë se punëdhënësit në këto vende janë të detyruar me ligj të mos paguajnë më pak se paga minimale kombëtare.
SINDIKATA KËRKON 450 EURO
Sindikata në vend mbetet e përkushtuar për pagën minimale prej 450 euro. Kryetari i Sindikatave të Maqedonisë Slobodan Trendafillov thotë se duhet një rritje e menjëhershme e pagës minimale. Nëse kjo nuk ndodh, siç thotë ai, Maqedonia do të mbetet pikë e zezë në hartën e Ballkanit me pagat më të ulëta, dhe nëse duam të parandalojmë emigracionin e të rinjve, duhet të rriten pagat që të rriten me ritme të përshpejtuara.
“Lidhja e Sindikatave të Maqedonisë është konsekuente në kërkesat e saj ndaj qeverisë dhe punëdhënësve, gjegjësisht ata janë partnerët tanë socialë me të cilët ulemi në tavolinë, pajtohemi, negociojmë, kështu që sigurisht nëse nuk kemi sukses. në arritjen e një zgjidhjeje të pranueshme reciprokisht, ne si sindikata kemi në dispozicion mekanizma të tjerë”, theksoi Trendafilov.
Biznesi thotë se një rritje e tillë e pagës minimale nuk është e pranueshme. Shpjegimi i tyre është se bizneset e vogla dhe zejtarët nuk kanë xhiro të mjaftueshme për të paguar minimalisht 450 euro.
Çdo vit në muajin mars paga minimale do të përshtatet sipas të dhënave të Entit Statistikor, apo me 50 për qind të rritje të kostos së jetesës dhe 50 për qind të rritjes së pagës mesatare nga viti paraprak. Metodologjia e përllogaritjes së pagës minimale është miratuar në mars 2022, si një zgjidhje sistematike që parashikon rritje konstante të pagës minimale Nga Organizata e Punëdhënësve theksojnë se nuk është e pranueshme rritja paushalle e pagës minimale dhe ajo nuk çon në përparim dhe rritje ekonomike në një vend. Ne kemi një ligj për pagën minimale, respektojmë ligjin, punojmë institucionalisht dhe çfarë do të jetë në muajin mars si rezultat i punës së bërë në vitin e kaluar do të jetë objekt diskutimi.
Kërkesat që do të jenë prioritet për angazhimin e sindikatave për vitin 2025 janë: Ndërtimi i një zgjidhjeje sistematike dhe sigurimi i rritjes së vazhdueshme të pagave në sektorin privat dhe publik bazuar në nevojat ekzistenciale të punëtorëve dhe familjeve të tyre dhe gjendjen reale të parametrave ekonomikë dhe të tregut, zhvillimin ekonomik, inflacionin, koston e jetesës dhe çmimet e produkteve të nevojave bazë. Rritja e pagave të punonjësve të sektorit publik në përputhje me Kontratën e Përgjithshme Kolektive për Sektorin Publik
Një pagë minimale prej të paktën 450 euro si garanci për mbrojtjen e kategorisë më vulnerabël të popullsisë si dhe për parandalimin e daljes së fuqisë punëtore në vendet e rajonit. Pagesa e shpenzimeve ushqimore për të gjithë punonjësit në masën 20 për qind të pagës mesatare. Pagesa e shpenzimeve të transportit për të gjithë punonjësit në shumën e kostove faktike për ardhjen dhe kthimin nga puna. Nënshkrimi i Kontratës së Përgjithshme Kolektive për Sektorin Privat. Kufizimi i punësimit me afat të caktuar në rrethana të jashtëzakonshme deri në maksimum një vit dhe preferimi i punësimit të përhershëm si reflektim i sigurisë ekzistenciale të punëtorëve. E drejta për një të shtunë jopune dhe kontroll i shtuar mbi orët jashtë orarit.
