Shkruan: Borjan Jovanovski
“Kribe thotë në bisedën tonë telefonike për NOVA-n se kjo pritet të ndodhë sepse më pas vijojnë zgjedhjet evropiane të vitit 2024, të cilat sjellin edhe rrezikun e forcimit të partive politike populiste dhe të ekstremit të djathtë”.
“Do të ishte e nevojshme që ne si shtet dhe shoqëri të përfshihemi në atë debat së bashku me të gjithë të tjerët nga rajoni në mënyrë që të bëhemi më të zëshëm dhe më të dukshëm. BE-ja në Ballkan bëri shumë gabime që rezultuan me pasoja të shumta kudo në rajon. Maqedonia është një histori e veçantë”.
Një tërmet dramatik gjeopolitik po ndodh në Evropë dhe botë, pas të cilit do të vendoset një rend i ri. Si dhe çfarë? Për momentin, askush nuk e ka Topin e Kristaltë për të parë në atë të ardhme jo aq të largët. Provincializmi i një shoqërie të vogël si kjo e jona është i kuptueshëm. Në këtë kuptim, as të tjerët me përmasa të ngjashme nuk u përmirësuan. Megjithatë, duket e vonuar të mos kesh kuriozitet politik dhe intelektual për të parë përtej tufës.
Agresioni rus kundër Ukrainës është vetëm një nga hapat drejt kulmit të këtyre ndryshimeve që nisën me krizën ekonomike në vitin 2009. Kulmi dhe përfundimi i vërtetë nuk do të pasojnë ende dhe çfarëdo qofshin ato, një vend i vogël si i yni po e vë veten në rrezik serioz nëse e lejon veten të jetë jashtë rrjedhës kryesore të një kontinenti që po bëhet gjithnjë e më i vetëdijshëm për faktin se vetëm të bashkuar mund të dalin të gjallë nga ky tërmet.
Është më se e qartë se ngjarjet në Ukrainë kanë ngritur alarmin në BE, e cila më në fund ka kuptuar se procesi i zgjerimit në fazën përfundimtare drejt Ballkanit Perëndimor duhet të ndodhë.
Pas gati dy dekadash, kjo temë u vu sërish në tryezën e krerëve të shteteve dhe qeverive. Dhjetë vende anëtare të BE-së në nivelin më të lartë, ndër të cilët ishin ata që janë pa rezerva “Për”, por edhe ata që janë skeptikë ndaj integrimit të Ballkanit. Ukraina rinovoi konsensusin për nevojën për një valë të re të madhe zgjerimi drejt Ukrainës, Moldavisë dhe Ballkanit Perëndimor. Natyrisht, kafshimi kryesor i madh është Ukraina, dhe përveç tyre, ne kemi mundësinë historike të depërtojmë në turmë, kryesisht për shkak të këmbënguljes së Gjermanisë, në mënyrë që Ballkani të mos harrohet.
Krerët e shteteve dhe qeverive në takimin joformal në Bruksel ranë dakord se integrimi i këtyre rajoneve në Evropë është një domosdoshmëri në konstelacionet aktuale gjeopolitike. Në tryezën e diskutimit për këtë temë ishte një dokument 6 faqesh i përgatitur nga tre analistë shumë të kualifikuar. Një prej tyre është Hans Kriebe.
Në një bisedë me të, ai nuk ma zbuloi përmbajtjen integrale të dokumentit, por më tha se lufta në Ukrainë, zgjerimi si politikë, është kthyer në derë të madhe në institucionet evropiane. Krerët e shteteve dhe qeverive diskutuan disa skenarë se si dhe sa shpejt duhet të ndodhë integrimi. Për momentin askush nuk ka përgjigje për këto pyetje, tha Kribe në bisedën telefonike.
Ajo që është e qartë është se BE-ja duhet të përshpejtojë dinamikën e reformave të brendshme, veçanërisht në fushën e vendimmarrjes. Kërkohet urgjentisht çështja e buxhetit të BE-së, e cila do të duhet të ndajë një pjesë të mirë për realizimin e këtij procesi. Politika e përbashkët bujqësore dhe buxheti i saj janë çështje të ndjeshme. Ndarja e kësaj torte të rëndësishme mund të shkaktojë trazira serioze brenda Evropës, ku populizmi po merr vrull.
Një nga sfidat që është objekt i diskutimeve është se si të bëhet BE-ja më e dukshme në jetën e përditshme të qytetarëve të vendeve kandidate, të cilët, të lodhur nga pritja, po bëhen më euroskeptikë dhe më të ndjeshëm ndaj opsioneve politike populiste dhe nacionaliste.
Kribe thotë se një nga skenarët është integrimi në faza ose se në cilën fushë një vend negociator bëhet gati të integrohet në të njëjtën fushë në institucionet evropiane. Si fazë e parë përmendet Komuniteti Ekonomik Evropian. Ka edhe propozime për hapjen graduale të fondeve evropiane, të cilat tashmë janë të destinuara ekskluzivisht për vendet anëtare të BE-së.
Një pyetje e madhe që nuk ka përgjigje është nëse do të caktohet një datë anëtarësimi siç është 1 maji 2004, e cila u caktua si afati deri në të cilin vendet e Evropës Lindore dhe Qendrore do të anëtarësohen. Disa tani përmendin vitin 2030, por ka nga ata si Polonia që konsiderojnë se situata gjeopolitike është aq alarmante sa, për shembull, Ukraina duhet të bëhet një shtet anëtar në vetëm dy vjet pas fillimit të negociatave. Sigurisht, ky afat do të vlente edhe për më shtetet e vogla si ne në Ballkan.
Hans Kriebe thotë se këto diskutime do të intensifikohen dhe diskutimi i radhës duhet të mbahet këtë muaj në Grenada të organizuar nga presidenca spanjolle. Sipas Kriebe, gjërat do të jenë shumë më të qarta në dhjetor. Ekziston një probabilitet i lartë që më pas të merret një vendim për fillimin e negociatave me Ukrainën, pas së cilës e gjithë përbërja do të fitonte një dinamikë të fortë.
Kriebe thotë në bisedën tonë telefonike se kjo pritet të ndodhë sepse pasojnë zgjedhjet europiane të vitit 2024, gjë që mbart edhe rrezikun e forcimit të partive politike populiste dhe të ekstremit të djathtë. Bashkëbiseduesi im thotë gjithashtu se si ilustrim i vullnetit të fortë politik për zgjerim në përbërjen e re të KE, si Komisioner për Zgjerim, nuk përjashtohet që Franca, Gjermania apo një shtet tjetër anëtar më me ndikim të propozojnë personin e tyre, siç ishte rasti me procesin e negociatave të valës së madhe të zgjerimit në vitin 2004, kur gjermani Verheugen ishte në atë pozicion.
Është e qartë se vala e re e zgjerimit do të ndodhë. Se si do të duket dhe funksionon ajo BE me shtatë shtete të reja anëtare potenciale, është e vështirë të merret me mend në këtë moment. Debati ka fituar platformën e nevojshme politike dhe deri në fund të vitit gjërat do të bëhen shumë më të qarta.
Do të ishte e nevojshme që ne si shtet dhe shoqëri të përfshihemi në atë debat së bashku me të gjithë të tjerët nga rajoni që të bëhemi më të zëshëm dhe më të dukshëm. BE-ja në Ballkan bëri shumë gabime që rezultuan me pasoja të shumta kudo në rajon. Maqedonia është një histori e veçantë. Tradhtia pas ratifikimit të Marrëveshjes së Prespës me veton franceze dhe ndërhyrja e atavizmit bullgar në procesin integrues shkaktuan dëme të rënda në politikat pro-evropiane. Një pjesë e madhe e qytetarëve me të drejtë janë të zhgënjyer dhe skeptikë ndaj BE-së. Mirëpo, duke marrë parasysh dramën e situatës gjeopolitike, elitat politike, nëse janë reale, duhet të bashkohen në kërkesën për të marrë 2030-tën si datën përfundimtare të anëtarësimit dhe natyrisht në qëndrimin se nuk do të lejojnë procesi i negociatave të ngadalësohet nga narrativat historike bullgare. Besueshmëria e këtij qëndrimi do të jetë më e madhe nëse vendoset në një paketë me vendet e tjera të rajonit që janë në proces negociatash dhe sigurisht me miratimin e ndryshimeve kushtetuese.
Të ulesh mënjanë, të blesh kohë, të bësh pazar, të flasësh për padrejtësitë… janë thjesht humbje kohe që nuk është me bollëk kur ndodhin ndryshime të tilla dinamike gjeopolitike. Të përkulesh pranë bregut nga frika se mos hysh në ujë për të notuar në anën tjetër të bregut është një verbëri që të pengon të shohësh goditjen e parë të madhe të cunamit që do të marrë bregun bashkë me të gjithë ju kaq të frikësuar. (Burimi:NOVA TV)
