Martin Ketëll
Palët të cilat përdorin traditat liberale përballen me një zgjedhje: të gjejnë fusha të përbashkëta ose të vazhdojnë të humbasin kundër Konservatorëve
Ju kuptojmë nëse nuk e dini se po zhvillohet një konkurs i udhëheqjes Demokrate Liberal. Gjithashtu ju kuptojmë, deri në një masë, nëse nuk u intereson aq shumë. Sa për dijeni, kandidatë janë kryetari veprues, Ed Dejvi, i cili është një i gjelbër dhe centrist dhe zëdhënësja e arsimit, Lejla Moran, e cila më shumë është në të majtën e partisë. Rezultati, më 27 gusht, ka të ngjarë të ballafaqohet me indiferentizëm pothuajse të plotë jashtë radhëve të vetë partisë.
Nuk është e vështirë të kuptosh arsyen. Demokratët Liberal nuk janë rikuperuar nga koalicioni i viteve 2010-15. Një dekadë më parë ata kishin 57 deputetë. Sot ata kanë 11. Shpresat e një ringjallje në zgjedhjet e vitit 2019 dolën imagjinare. Një entuziazëm i marrë për zgjedhjet e parakohshme, dështimi i politikës së revokimit të partisë së Bregzitit, udhëheqja e rëndë e Xho Suinsonit me disa synime të këqija së bashku për ta hedhur vagonin e fundit të Demokratëve Liberal në fund të kodrës elektorale.
Që nga zgjedhjet e përgjithshme, gjërat janë bërë edhe më të ashpra. E drejta e votave të partisë ka rënë në 8% në një mesatare të sondazheve të fundit në Mbretërinë e Bashkuar (nga 12% në zgjedhjet). Keir Starmeri ndërkohë ka filluar rindërtimin e mbështetjes për partinë e Punës pjesë e së cilës u morr nga Demokratët Liberal, nën udhëheqjen e Xheremi Korbinit. Vendimtare, shumë nga presioni ka dalë nga Bregziti, mbi të cilin Demokratët Liberal dikur dukej se flisnin në emër të gjysmës së publikut britanik.
Me një fjalë, Demokratët Liberalë duken pothuajse si dështakë. Pavarësisht nëse Dejvi ose Morani fitojnë, udhëheqësi i radhës do të jetë një figurë margjinale. Sidoqoftë, pavarësisht kësaj, konkursi i Demokratëve Liberal për vitin 2020 në të vërtetë ka më shumë rëndësi se sa mund të sugjerojë kjo histori e mjerimit të palëkundur të partisë Demokratike Liberale.
Ekzistojnë dy arsye kryesore që e them këtë. E para është specifike për Mbretërinë e Bashkuar, ndërsa e dyta është më globale. Në mënyrë ironike, e para është ndikimi elektoral i Demokratëve Liberal. Tetë përqind në sondazhe është tmerr. Por është një 8% që ndikon në pjesën tjetër të betejës ndër-partiake. Demokratët Liberal gjenden pothuajse në çdo ulëse në Mbretërinë e Bashkuar. Tre milion e gjysmë njerëz votuan për ta dhjetorin e kaluar. Për sa kohë që kjo vazhdon, Demokratët Liberal do të jenë një faktor – përkrah partisë Kombëtare Skoceze në Skoci dhe hyrjeve Konservatore në Angli – duke e bërë fitoren e partisë së Punës nën fituesi-merr-të gjitha, të sistemit relativ të shumicës shumë më të vështirë.
Arsyeja e dytë nuk kufizohet në Britani. Liberalizmi është copëtues dhe në disa aspekte po tërhiqet, këtu, ashtu si në vende tjera në perëndim. Shumë aspekte të liberalizmit ekonomik janë nën sfidë, nga recesioni dhe ndryshimi i klimës, e veçanërisht nga nacionalizmi. Ndërkohë, një varg vlerash tradicionale mesatare liberale rreth ndërgjegjes, tolerancës dhe të drejtave po ndeshen gjithashtu nga format e përparimit nganjëherë shumë joliberal. Triumfi i dukshëm pas luftës së ftohtë të kapitalizmit liberal po u jep shumë shpejt rrugë formave të ndryshme të post-liberalizmit si në ekonomi, politikë dhe jetën kulturore. Në disa prej tyre, liberalizmi tradicional po lufton për ekzistencë. Ka momente të shumta vlerësim.
Njëra nga këto sigurisht prek Demokratët Liberal. Por të njëjtat çështje prekin të gjitha partitë dhe institucionet e tjera, përfshirë universitetet, jetën artistike dhe mënyrat e ndryshme të mediave. Në Britani, padyshim që e njëjta vlen edhe për partinë e Punës. Rezultati i zgjedhjeve të vitit 2019 ngriti pyetjen nëse, në vazhdën e ndarjes së Bregzitit dhe ngjarjeve të tjera, partia e Punës e shekullit 21 a mund të arrijë më një koalicion fitues të rrënjosur si në vlerat liberale ashtu edhe në politikën e klasave. Starmeri po përpiqet të demonstroj se ende mund të arrihet nga një udhëheqje më e mirë se sa ajo paraprake. Por përballë fragmentimit të tanishëm si të vlerave ashtu edhe të politikës së klasave, si dhe rigjallërimit të nacionalizmit, është një detyrë e vështirë.
Ndikimi politik i gjithë kësaj si në partinë e Punës, ashtu edhe te Demokratët Liberal është e pranishme. Të dyja pretendojnë në mënyra të ndryshme se janë palë të cilat mund të ndërthurin qëllimet e drejtësisë sociale dhe vlerat liberale. Pra, duhet të ceket gjithashtu, bëni shumë tradita të rëndësishme brenda partisë “Tory”, duke përfshirë ndoshta edhe atë të Boris Xhonsonit. Por ekuilibri midis dy traditave për të cilat ata dëshirojnë të apelojnë nuk është i qëndrueshëm.
Një shekull më parë, partia e Punës ishte një parti e klasës punëtore me disa mbështetës të klasës së mesme. Sot është gjithnjë e më shumë e kundërta. Tensioni midis atyre të cilët e shohin partinë e Punës si një parti e të të varfërve dhe të munduarve dhe atyre të cilët e shohin atë si një parti me vlera liberale dhe përparimtare, ka një histori të gjatë. Por koalicioni mes tyre i cili pati sukses në vitin 1945, 1966 dhe 1997 gati sa nuk u prish në vitin 2019 kur një numër i konsiderueshëm i ish-votuesve të partisë së Punës angleze të klasës punëtore iu drejtuan Konservatorëve për të ofruar Bregzitin. Është e vështirë që ajo të ri-farkëtohet pa kompromise dhe përmasa të rëndësishëm nga të dyja palët. Për Starmerin kjo është e qartë. Shumica në partinë e tij dhe më gjerë nuk e kuptojnë këtë. Në disa pjesë të politikës post-liberale, kompromisi dhe përmasat janë anatemë – bile dhe më keq. Nuk do të jetë e lehtë.
Kjo është bërë edhe më e vështirë nga sistemi zgjedhor. Në historitë e rëndësishme të politikës britanike që nga viti 1900, shpesh thuhet se partia e Punës i zëvendësoi Liberalët si rivalin kryesor të “Tories”. Kështu ndodhi, në terma të gjerë. Por jo tërësisht. Liberalët kurrë nuk ndaluan së ekzistuari, madje edhe pas vitit 1945. Partia e tyre pasuese ende ekziston. Që nga vitet e 1970-ta, të Gjelbrit janë bërë zgjedhje e tretë e opozitës kundër Konservatorëve.
Liberalizmi ka shumë maska. Krizat e saja gjithashtu marrin forma të ndryshme. Palët të cilat mbështeten në traditat liberale, ose i detyrohen ekzistencës së tyre, përballen me një zgjedhje. Ato ose mund të vazhdojnë si më parë, secili duke demonstruar virtytin e vet të pakrahasueshëm. Ose mund të përpiqen të krijojnë kompromise brenda radhëve të tyre dhe mes njëri-tjetrit. Nëse ato e bëjnë të parën, Konservatorët kanë pozitë të mirë për të vazhduar mposhtjen e tyre, siç bënë në vitin 2019. Por nëse zgjedhin bashkëpunim dhe kompromis, mund të ketë një rrugëdalje. Konkursi i udhëheqjes së Demokratëve Liberal mund të ndihmojë vetëm në vendosjen e njërës.
Martin Ketëll është një gazetar për “Guardian”
The Guardian, 15.07.2020
Përktheu dhe përshtati: Tasim Ameti
Antiteza.org/18.07.2020