Dr. Arben Ramkaj
Diplomacia shqiptare ka bërë një rrugëtim të gjatë. Nga izolimi i epokës komuniste, deri tek integrimi euroatlantik i ditëve tona, Shqipëria sot është anëtare e NATO-s, kandidate për Bashkimin Evropian dhe gjithnjë e më e pranishme në debatet ndërkombëtare. Por mbetet një pyetje thelbësore: çfarë roli unik mund të luajë Shqipëria në skenën botërore?
Përgjigjja gjendet tek ndërmjetësimi. Në një botë ku besimi është i pakët, vendet e vogla shpesh mund të shërbejnë si ura të besueshme. Ndryshe nga fuqitë e mëdha, ato nuk mbarten me trashëgimi koloniale dhe nuk perceptohen si vende me interesa të fshehta. Shqipëria është në një pozitë të favorshme për ta përqafuar këtë rol.
Marrëdhënie të balancuara. Shqipëria është aleate e ngushtë e Shteteve të Bashkuara, vend i respektuar në NATO dhe partner i besuar i Turqisë. Njëkohësisht është një nga të paktat shtete me shumicë myslimane që ka marrëdhënie të shkëlqyera me Izraelin, duke ruajtur në të njëjtën kohë lidhje të forta me Arabinë Saudite dhe vendet e Gjirit. Ky mozaik miqësish i jep Shqipërisë një avantazh unik: asnjë palë nuk e sheh si kërcënim dhe asnjë nuk e percepton si të njëanshme.
Bashkëjetesa fetare. Prej shekujsh, myslimanë, katolikë, ortodoksë dhe bektashinj kanë jetuar së bashku në harmoni. Kjo nuk është thjesht folklor, por kapital moral dhe një aset i fuqishëm diplomatik. Në rajone ku ndarjet fetare shpesh kthehen në përplasje, Shqipëria është dëshmi e gjallë se harmonia është e mundur.
Lidershipi. Kryeministri Edi Rama ka treguar se Shqipëria mund të bëhet e dëgjueshme përtej madhësisë së saj. Qëndrimet e qarta në Këshillin e Sigurimit të OKB-së dhe aftësia e tij për të komunikuar drejtpërdrejt me liderët botërorë kanë rritur dukshmërinë e vendit tonë. Ky profil, i kombinuar me neutralitetin e Shqipërisë, mund ta kthejë Tiranën në një terren të besueshëm për dialog, konferenca paqeje apo takime të mbyllura.
Organizimi i Samitit të Komunitetit Politik Evropian në Tiranë vitin e kaluar ishte një vitrinë e qartë. Për herë të parë ky forum u zhvillua në një vend ballkanik, me luftën në Ukrainë dhe sigurinë e Evropës në qendër. Bashkë me samitet e mëhershme BE–Ballkani Perëndimor, ky momentum e ka vendosur Tiranën në hartën diplomatike.
Mbaj mend një episod personal që përmbledh thelbin e ndërmjetësimit. Në Bernë, Zvicër, njëherë u gjenda në një autobus me dy pastorë norvegjezë dhe rreth pesëdhjetë përfaqësues të partive politike irakiane që kishin mbërritur atje për dialog. Me stilin tonë shqiptar, e pyeta njërin prej pastorëve: “Çfarë interesi keni ju në këtë konflikt? Norvegjia është kaq larg Irakut.” Ai buzëqeshi dhe tha: “Paqja e shtëpisë ruhet duke ruajtur paqen e shtëpive të tjera.”
Ky pohim i thjeshtë shpjegon pse kanë rëndësi vendet e vogla. Larg nga konfliktet, ato mund të jenë të besueshme pikërisht sepse nuk kërkojnë përfitim, por stabilitet. Shqipëria, ashtu si Norvegjia në atë moment, mund ta përqafojë këtë filozofi dhe ta bëjë pjesë të identitetit të saj diplomatik.
Përfitimet janë të qarta. Shqipëria do të fitonte prestigj ndërkombëtar, duke kaluar nga imazhi i një vendi periferik në një kontribues të besueshëm për paqe. Do të krijonte mundësi ekonomike, përmes forcimit të lidhjeve me vendet e pasura të Lindjes së Mesme, të cilat shpesh shpërblejnë partnerët politikë me investime. Do të rriste sigurinë kombëtare, sepse një vend i perceptuar si urë ka më pak armiq dhe më shumë miq. Dhe mbi të gjitha, do të fitonte një profil të ri në procesin e integrimit evropian, duke treguar se është kontribuues aktiv në stabilitetin global.
Sigurisht, ky vizion kërkon realizëm. Shqipëria nuk mund të imponojë zgjidhje dhe nuk mund të krahasohet me fuqitë e mëdha. Por kjo nuk është dobësi – është arsyeja pse mund të besohet. Forca e diplomacisë së vendeve të vogla qëndron në neutralitet dhe në aftësinë për të afruar palët në një tryezë të përbashkët. Historia e ka treguar këtë: Norvegjia me Marrëveshjet e Oslos, Zvicra me traditën e neutralitetit, Katari me ndërmjetësimet në shumë konflikte. Shqipëria ka të gjitha mundësitë të ndjekë të njëjtën rrugë.
Diplomacia ndërmjetësuese është një rol ndryshe, por edhe shansi i artë i Shqipërisë. Ajo nuk do të bëhet kurrë fuqi e madhe ekonomike apo ushtarake, por mund të bëhet një fuqi morale – dhe shpeshherë, fuqia morale peshon më shumë se armët apo pasuria.
Në një botë ku urat po shemben dhe ku mungon besimi, Shqipëria mund të ofrojë atë që vlen më shumë: një zë të pastër, një hapësirë të hapur dhe një urë për dialog. Ky do të ishte kontributi më i madh që vendi ynë mund t’i japë botës – dhe trashëgimia më e çmuar që diplomacia shqiptare mund t’i lërë brezave që do të vijnë.
