Po krijohet një mundësi sistematike për futjen e mekanizmave mbrojtës që të pafajshmit të mos përfshihen në ndëshkim për shkak të lidhjes së tyre me përkatësinë e një kolektivi të caktuar, në një situatë në të cilën ata nuk janë të përfshirë drejtpërdrejt në një vepër penale të caktuar.
Shkruar nga: Fatmir BYTYQI
Ndryshimet në Kodin Penal në skenën publike kanë zgjuar në qarqe të caktuara politike një nostalgji romantike për sistemin e vlerave, që u dogmatizua në “gjyqësorët e defterëve”, në kohë të shkuara, por, prapëseprapë, jo edhe aq të largëta.
Nga hija e kolektivizmit, në të cilin partia dhe jo rendi juridik përcaktoi në mënyrë arbitrare kuadrin e sjelljes së dëshirueshme politike, në opinion dëgjohen zëra se sistematikisht futet mosndëshkimi për keqpërdorimin e pozitës zyrtare nga bartësit e funksioneve publike.
Paraqiten pozicione në të cilat dallohen qartë nuancat e kohës, në të cilat sundimi i së drejtës manifestohej si sundim i kolektivit, i partisë, i cili i krijonte problemet e qytetarëve dhe më pas, duke projektuar një funksion mesianik, gjoja i zgjidhte ato.
Shtrëngimi i politikës penale, ndryshimet e së cilës tashmë demonstrojnë shqetësim të thellë, nuk u bë për motive ligjore, por për dëshira politike për të vënë të gjithë bartësit e posteve publike nën diktatin e qendrës së padiskutueshme të pushtetit, kryeministrit të asaj kohe.
Mbajtja e peshës së sistemit në detyrimin e tij kolektiv, në vend të lirisë dhe përgjegjësisë personale të individit, ishte modeli në të cilin ndëshkimi shërbeu për të zhvilluar bindje, jo ndaj interesit publik, por ndaj strukturave jotransparente të politikës, pushteti ekonomik dhe gjyqësor.
Politika penale nuk ishte një mekanizëm i zhvilluar që do t’i mbronte qytetarët nga shteti, nga partia, nga familja.
Përkundrazi, situata ishte e kundërt, struktura në pushtet përdori Kodin Penal për të mbrojtur veten, pozicionin e saj komod të shpenzimit absolut dhe të papërgjegjshëm të parave të qytetarëve.
Lufta kundër korrupsionit dhe krimit në shoqëri kërkon ndërtimin e mekanizmave sistematikë, të cilët do të artikulojnë përgjegjësinë personale të bartësve të funksioneve publike.
MBROJTJA E TË PAFAJSHËVE
Është e nevojshme të vendosim përgjegjësinë personale në pozicionin e një busulle morale, e cila do të na udhëheqë nëpër kompleksitetin dhe diversitetin e të jetuarit së bashku në shoqëri.
Njëherit, duhet të ngrihet në nivelin e njohjes së vlerave përgjithësisht të pranuara të ndërlidhjes sonë, gatishmërisë reciproke për sjellje etike në kryerjen e funksioneve publike dhe duke theksuar ndërgjegjësimin për ndikimin e thellë që kanë vendimet dhe zgjedhjet politike në shoqëri.
Duke zhvilluar dhe ndarë sistematikisht vetëdijen për burimet, interesat dhe të ardhmen e përbashkët, ne mund të nxisim një ndjenjë solidariteti dhe gërshetimi në shoqërinë tonë.
Çlirimi nga mentaliteti politik kolektivist do të krijojë një hapësirë politike, në të cilën sistemi juridik do të thërrasë dhe sanksionojë individët si përgjegjës të drejtpërdrejtë për veprimet apo vendimet e tyre.
Në atë mënyrë të individualizimit të përgjegjësisë, procedurat ligjore në sytë e publikut mund të njihen si të drejta dhe transparente në një masë më të madhe.
Braktisja sistematike e kolektivizmit si përcaktues themelor i sjelljes politike dhe tranzicioni i intensifikuar drejt përgjegjësisë personale në menaxhimin e institucioneve shtetërore do të nënkuptojë hapjen e hapësirave të reja, në të cilat do të hidhte rrënjë drejtësia si vlerë në shoqëri.
Bëhet fjalë për krijimin e një mundësie sistematike për futjen e mekanizmave mbrojtës në mënyrë që të pafajshmit të mos përfshihen në ndëshkim për shkak të lidhjes së tyre me përkatësinë e një kolektivi të caktuar, në një situatë në të cilën ata nuk janë të përfshirë drejtpërdrejt në një vepër të caktuar kriminale.
Përgjegjësia personale bart gjithashtu një përkushtim të fortë etik për të ushtruar autonomi në marrjen e vendimeve apo zgjedhjeve politike, pasojat e të cilave, pozitive apo negative, valëviten në të gjithë shoqërinë.
Ndërtimi i një mjedisi, në të cilin liria individuale do të jetë e lidhur në mënyrë të pandashme me obligimin qytetar, do të nënkuptojë gjithashtu një akt në të cilin do të përshkohet vetëdija se veprimet apo vendimet tona nga pozicioni i bartësve të funksioneve publike nuk janë vetëm tonat, individuale, por edhe të atyre që jetojnë me ne dhe pranë nesh, të qytetarëve.
Për pjesëmarrësit në jetën politike të vendit tonë, për të cilët demokracia është ideal dhe motiv i paprekshëm, është e domosdoshme dhe e vlefshme përcaktimi i qëndrimeve të tyre politike, për të lehtësuar vendimmarrjen dhe zgjedhjen gjatë kryerjes së funksioneve publike.
PËRGJEGJËSIA PERSONALE
Secili duhet të ketë lirinë për të bërë një zgjedhje, në përputhje me vlerat e veta, por kjo liri nuk nënkupton kolektivizimin edhe të përgjegjësisë për dëmet e mundshme të shkaktuara nga motive individuale fitimprurëse.
Tranzicioni i përgjithshëm nga mentaliteti politik i kolektiviteteve në individualizëm në kulturën politike të Maqedonisë së Veriut duhet të modelohet në drejtim të vendosjes së parandalimit të rrezikut sistemor për individët që kanë marrë përgjegjësi personale që të mos ngarkohen padrejtësisht me përgjegjësinë për dështimet sistematike apo institucionale.
Rritja e shtrirjes së ndëshkueshmërisë në segmentin e konfiskimit të pronës duhet kuptuar edhe si pjesë e kolapsit sistematik të rezistencës ndaj individualizmit, ku përgjegjësia personale përbën bazën vlerore mbi të cilën vendoset menaxhimi efektiv institucional.
Në këtë kontekst, përgjegjësia personale do të nënkuptojë gjithashtu respektimin e vlerave të integritetit, transparencës dhe llogaridhënies gjatë marrjes së vendimeve që ndikojnë në jetën e shumë njerëzve.
Ajo përfshin një angazhim të thellë për t’i shërbyer të mirës së përbashkët, për të vlerësuar nevojat dhe interesat e qytetarëve mbi interesat personale dhe për të siguruar që çdo vendim të udhëhiqet nga parimet e drejtësisë dhe drejtshmërisë.
Rrugën drejt BE-së duhet ta kuptojmë si një mundësi për përpjekje sociale në drejtim të lehtësimit të kalimit nga kolektivizmi në individualizëm, rrugë që duhet të ndjekim edhe në fushën e përgjegjësisë penale të bartësve të funksioneve publike.
Është e nevojshme të krijohet një rend normativ, në të cilin politikanët do të jenë të detyruar, si roje të së mirës publike, të ushtrojnë autoritetin e tyre në mënyrë të arsyeshme dhe të mbrojnë politika që do të promovojnë mirëqenien sociale, barazinë dhe përparimin e qëndrueshëm.
