Oda Ekonomike e Maqedonisë së Veriut ka përsëritur kërkesën për automatizimin e të pothuajse të gjitha proceseve administrative, konkretisht digjitalizimin e shërbimeve shtetërore dhe modernizimin e kompanive. Maqedonia nuk duhet të mbetet prapa dhe duhet të krijohen kushte të favorshme për aplikimin e teknologjive moderne dhe zgjidhjeve digjitale në ndërmarrjet e vogla, të mesme dhe të mëdha, konsideron Antonio Argir, anëtar i Bordit të Drejtorëve të Grupit NLB, përgjegjës për menaxhimin, pagesat dhe inovacionet në këtë bankë.
BIZNESI PRO
“Nëpërmjet digjitalizimit, unë e shoh shpëtimin në luftimin e korrupsionit dhe ekonomisë në hije. Digjitalizimi si i shërbimeve ashtu edhe i pagesave ndrydh mundësitë për ekonominë gri dhe korrupsionin, të cilat janë kancer i shoqërisë”, thekson Argir. Sipas tij, Oda Ekonomike duhet të mbetet një avokat i fuqishëm kundër ekonomisë gri dhe korrupsionit duke ofruar propozime konkrete dhe të guximshme për ndryshimet ligjore në lidhje me ndërtimin e një ambienti llogaridhënies së biznesit, ku të gjithë do të kenë mundësitë e tyre. Radhët e gjata para institucioneve dhe praktikat korruptuese nxjerrin në pah nevojën për digjitalizim të plotë të shërbimeve publike në Maqedoninë e Veriut.
Prej vitesh autoritetet kanë premtuar digjitalizimin e shërbimeve dhe institucioneve, por realiteti në ndërtesat e institucioneve është shumë i ndryshëm në raport me mundësitë që ofron zhvillimi i internetit dhe teknologjive të komunikimit.
Këtë e vërtetojnë edhe studimet e shumta të organizatave qytetare që analizojnë këtë fushë, si “Metamophrosis”. “Një shërbim digjital nuk ka të bëjë vetëm me aftësinë për të parë në mënyrë elektronike se cilat dokumente na nevojiten. Ai duhet të mundësojë përfundimin e plotë të procesit – nga dorëzimi, kërkesa, deri te marrja e dokumentit të nevojshëm”, thotë Dançe Danilovska, drejtore e programit në organizatën e shoqërisë civile “Metamorfoza”. Sipas saj, skenat e radhëve të gjata para institucioneve, marrja e padrejtë e shërbimeve “përmes lidhjeve” dhe keqpërdorimet që rrjedhin prej tyre, vetëm sa konfirmojnë nevojën për digjitalizimin e plotë të shërbimeve publike në Maqedoninë e Veriut. “Transparenca duhet të jetë në një nivel shumë të lartë për të reduktuar korrupsionin, ky është supozimi i parë”, thotë Danilovska. Supozimi i dytë është se ne duhet të përdorim digjitalizimin për të parandaluar korrupsionin,” shton ajo.
Vlerësohet se për digjitalizim të suksesshëm nuk mjafton vetëm krijimi i platformave – nevojiten investime në infrastrukturë, financa, rritje të aftësive digjitale të qytetarëve dhe administratës, si dhe menaxhim transparent i proceseve.
SHEMBULLI ESTONEZ
Shembulli jo i mirë por i shkëlqyer për digjitalizimin është një shtet baltik. Në Estoni sot mund të merrni çdo shërbim në internet. Gjithashtu, një deklaratë tatimore mund të plotësohet në tre minuta dhe 99.6 për qind e të gjitha transaksioneve bankare, sipas të dhënave, kryhen me një “klikim” në kompjuter apo celular. Gjysma e estonezëve votojnë përmes kompjuterit në zgjedhje dhe 98 për qind e kompanive janë të regjistruara online, 98 për qind e taksave paguhen online, dhe një përqindje e ngjashme, mbi 90 për qind, përshkruajnë medikamente, marrin përfitime sociale, lëshojnë diploma, certifikata, paguajnë biletat e autobusit, parkimin, kontrollojnë të dhënat e pronës (jo vetëm tuajat, por edhe ato të të tjerëve), dhe plotësojnë shërbimet e noterit , dhe të gjithë i përdorin nënshkrimet elektronike . Megjithatë, nëse ju lind një fëmijë, nuk keni nevojë as ta regjistroni, sepse stafi i spitalit e fut menjëherë në sistem, i cili më pas do t’ju informojë për vaksinat, përfitimet, kushtet dhe mundësitë e kopshtit, pranimet në shkollë e të ngjashme.
Përfitimet e këtij lloji të punës (përveç reduktimit të administratës publike dhe humbjes së kohës që mund të shpenzohet për punë reale) përfshijnë uljen e korrupsionit, sepse nuk keni nevojë të luteni askënd ose të prisni një dokument, dhe nuk ka mundësi që dikush të hyjë në sistem dhe në dosjen tuaj pa lënë një “gjurmë digjitale”, apo gjurmë.
Me muaj mund të kontrolloni se kush e ka hapur profilin tuaj dhe nëse ka qenë i autorizuar, kush ka marrë çfarë vendimi, nëse ka pasur lëshime apo ka bërë keqpërdorime, dhe këtu në Talin sigurojnë se ka qenë pikërisht digjitalizimi që ka ulur ndjeshëm mundësitë e tilla. Praktikisht çdo zyrtar publik që hyn në bazën e të dhënave e bën këtë me kodin e tij personal të aksesit. Vlerësimet janë se për shkak të përdorimit kolektiv të nënshkrimeve digjitale, Estonia kursen çdo vit 2 për qind të produktit të brendshëm bruto, se ka kursyer mbi 2000 vjet kohë pune me shkëmbimin e të dhënave digjitale (nëpërmjet platformës së hapur të shkëmbimit të të dhënave të quajtur X-Road, e cila quhet “autostrada” më e shpeshtë në botë), dhe atë me taksat e reja 103-2000,000 euro në vit , sepse në këtë mënyrë janë formuar 25 mijë kompani që nuk shpenzojnë asnjë nga infrastruktura, por sjellin të ardhura.
Kjo është arsyeja pse Estonia është në krye të listës së vendeve në Evropë për nga numri i startup-eve në krahasim me numrin e banorëve dhe ka dhjetë të ashtuquajturat. “kompani një brinore ” (startups me vlerë mbi një miliard euro), duke përfshirë Skype dhe Bold. Kjo ka forcuar imazhin e Estonisë si një ekonomi inovative që mbështetet në reduktimin e burokracisë, forcimin e sundimit të ligjit, investimet e rëndësishme në infrastrukturë dhe investimin në kapitalin njerëzor. Tashmë është i pari në Evropë për sa i përket cilësisë së arsimit dhe i treti në botë, dhe në treg është një nga destinacionet më të dëshirueshme për bizneset e bazuara kryesisht në aftësitë IT.
Ndryshe, ekzekutivi i ri deri tani ka lëshuar mbi 80 shërbime të reja elektronike në portalin nacional. Në programin e punës së qeverisë thuhet se përmes digjitalizimit të shërbimeve do të zvogëlohet faktori njerëzor subjektiv në proceset e vendimarjes. Qeveria ka premtuar se do të punojë për digjitalizimin e shërbimeve publike më të përdorura për qytetarët dhe kompanitë – dërgimi elektronik i kërkesave dhe marrja e dokumenteve të nevojshme përmes kompjuterit apo smartfonit.
Gjithashtu, edhe marrja e shtetësisë në Ministrinë e Brendshme, shërbimet e Zyrës së Gjendjes Civile, Fondit të Sigurimeve Pensionale dhe Invalidore dhe Kadastrës po digjitalizohen. Kjo do të thotë se do të ofrohen më shumë se 200 shërbime të reja në portalin uslugi.gov.mk, me çka do të dyfishohet numri i shërbimeve në dispozicion. Njëherësh buxheti i projekteve informatike dhe komunikative të Ministrisë së Transformimit Digjital për 2025 është rritur për 200 përqind, nga 154 milion euro në vitin 2023, 182 milion euro në vitin 2024, në 362 milion euro këtë vit. (koha.mk)
