Pothuajse gjithmonë miqtë e ngushtë, bashkëshortët apo kolegët i garantojnë njëri-tjetrit borxhin, duke marrë kështu një rrezik të madh financiar. Nëse debitori nuk është në gjendje të shlyejë borxhin, garantuesi bëhet përgjegjës për pagesën, gjë që shpesh çon në barrë financiare dhe emocionale dhe një prishje të plotë të marrëdhënieve.
Presioni financiar, besimi i thyer dhe stresi emocional krijojnë tensione dhe debate, veçanërisht nëse debitori nuk tregon përgjegjësi. Pritjet e ndryshme, kur njëri pret ndihmë dhe tjetri ndihet i mashtruar ose nën presion, i prishin plotësisht këto marrëdhënie.
Praktikisht mund të ndodhë edhe situata e kundërt, kur një person që paguan rregullisht dhe në kohë kredinë e tij, për shkak të ekspozimit të tepërt të kredisë, pra mosfunksionimit të garantuesit të tij, banka i kërkon të shlyejë të gjithë borxhin e papaguar nga garantuesi i cili nuk është në gjendje të shlyejë borxhet e tij.
“Në të shumtën e rasteve ka një kreditor dhe një debitor ku është e qartë se kush duhet të paguajë detyrimin monetar. Nuk janë të rralla rastet kur përfshihen debitorë solidarë, të cilët nga qytetarët shpesh quhen garantues, garantues dhe bashkëhuamarrës. Ata përgjigjen solidarisht për të gjithë detyrimin dhe kreditori mund të kërkojë që secili prej tyre individualisht ose bashkërisht të paguajë plotësisht shumën që i detyrohet. Nëse njëri prej debitorëve e paguan borxhin, ai obligim shfuqizohet dhe të dy, ose nëse ka më shumë, lirohen nga borxhi, pra nga detyrimi, pa marrë parasysh sa ka paguar secili individualisht”, thotë për MIA-n përmbaruesja Emilija Pavllovska nga Shtipi.
Qytetarët, siç thekson Pavlovska, shpesh nuk janë të vetëdijshëm se janë debitorë deri në momentin që marrin njoftimin nga përmbaruesi se duhet ta shlyejnë borxhin. Ka raste kur një agjenci për mbledhjen e borxhit merr një kërkesë për arkëtimin e borxhit ku debitori i ka përmbushur plotësisht detyrimet e debisë, pra i ka paguar rregullisht, por për shkak të problemeve financiare të garantuesit të tij, pra aktivizimit të kredisë së tij, aktivizohet edhe borxhi nga personi tjetër.
“Si do të ndihej secili prej nesh kur i paguan rregullisht obligimet e kredisë dhe na njofton përmbaruesi se borxhi prej dhjetëra mijëra eurosh duhet të arkëtohet në tërësi sepse garantuesi juaj ka rënë në probleme financiare dhe borxhet e tij duhet të paguhen”, thotë Pavllovska.
Ajo tregon se në zyrën e saj ka një rast të tillë, kur papritmas debitori duhet të paguajë borxhin e garantuesit, pra ai pa dashur bëhet debitor.
“Për të shmangur probleme të tilla, është e rëndësishme të mendoni dy herë përpara se të garantoni borxhin e dikujt dhe të siguroheni që të ketë një marrëveshje dhe mirëkuptim të qartë midis të gjitha palëve. Qytetarët kur shkojnë në noter apo bankë duhet të informohen në detaje se çfarë nënshkruajnë, për çfarë obligimi dhe për kë nënshkruajnë”, thotë Pavllovska.
Në këtë kuadër, ajo thekson se me rastin e nënshkrimit të kontratave të kredisë, të gjitha dispozitat përcaktojnë qartë dhe saktë afatet e pagesës dhe se nëse borxhi nuk paguhet nga debitori kryesor ndaj tyre, mund të kryhet përmbarimi ndaj të gjitha pasurive të luajtshme dhe të paluajtshme, si dhe mjeteve monetare që kanë në dispozicion.
Metodologjia e menaxhimit të rrezikut të kredisë
Kërkesat më të rëndësishme të menaxhimit të rrezikut të kredisë që bankat duhet të ndjekin, duke përfshirë procedurimin e të ashtuquajturave ekspozimet kreditore jofunksionale janë të përcaktuara me Vendimin për Metodologjinë e Menaxhimit të Riskut Kreditor, të cilin Këshilli i Bankës Popullore e miratoi në shkurt të vitit 2023 dhe filloi të zbatohet nga 1 janari i vitit 2024.
“Në pikën 49 të këtij Vendimi parashikohet se si duhet të veprojnë bankat në raport me ekspozimet e përbashkëta kreditore, të përcaktuara si ekspozim ndaj dy ose më shumë bashkëhuamarrësve të cilët janë njëlloj përgjegjës për përmbushjen e detyrimeve që dalin nga ekspozimi i përbashkët kreditor”, citojnë nga Banka Popullore.
Nëse ky ekspozim i përbashkët kreditor, siç theksojnë, plotëson kushtet e Vendimit për t’u trajtuar si ekspozim kredie me probleme, banka është e detyruar t’i konsiderojë ekspozimet e tjera kreditore ndaj bashkëhuamarrësve si ekspozime kreditore me probleme.
Развојна банка, Управата за јавни приходи и Централниот регистар на Република Северна Македонија апелираат до фирмите коишто ја прибираат документацијата потребна за аплицирање на првата лини
Përjashtime nga ky rregull
“Vendimi parashikon dy përjashtime nga ky rregull, nëse vonesa në shlyerjen e detyrimeve në bazë të ekspozimit të përbashkët kreditor është rezultat i një mosmarrëveshjeje juridike ndërmjet klientëve ose nëse ekspozimi i përbashkët kreditor ka një peshë shumë të vogël në ekspozimin e përgjithshëm të bankës ndaj klientëve individualë – bashkëhuamarrësve”, nënvizojnë nga Banka Popullore.
Dispozitat e tilla të Vendimit, siç theksojnë nga Banka Popullore, janë në përputhje me kërkesat dhe praktikën e Bashkimit Evropian.
“Duhet theksuar se me qëllim të zbatimit uniform dhe të harmonizuar të dispozitave të këtij vendimi, Banka Popullore ka publikuar pyetje dhe përgjigje në ueb faqen e saj. Një nga ato pyetje (tema I, pyetja nr. 3) ka të bëjë pikërisht nëse përkufizimi i ekspozimit të përbashkët kreditor duhet të përfshijë bashkë-huamarrësit, garantuesit dhe dhënësit e garancisë”, theksojnë nga Banka Popullore.
Në përgjigje, siç thonë ata, thuhet shprehimisht se, duke marrë parasysh përkufizimin, nga ky term duhet të përfshihen edhe bashkëhuamarrësit, por jo garantuesit, ofruesit e garancisë (me përjashtim të ofruesve të përbashkët dhe disa garantuesve, kur bëhet fjalë për një garantues-pagues) ose ofruesit e formave të tjera të sigurisë së ekspozimit të kredisë.
Покрај грижата за вашето здравје и здравјето на вашите најблиски, периодов е навистина тешко да се фокусирате на финансиското планирање, организирањето на средствата и стабилноста на инвестиц
Norma e kredive me probleme është e ulët në totalin e portofolit të kredisë
Kreditë me probleme më së shpeshti përkufizohen si kredi ku klienti është me vonesë në shlyerje, që më së shpeshti përkufizohet si vonesë prej 90 ditësh ose më shumë.
Banka Popullore thotë se në totalin e portofolit kreditor, norma e kredive me probleme ka qenë e ulët për një kohë të gjatë dhe mbahet në nivelin rreth tre për qind.
“Në fund të vitit 2024, norma e kredisë me probleme për totalin e portofolit të përbërë nga klientë jofinancinë ra në nivelin më të ulët historik prej 2.7 për qind, ashtu si dhe portofoli i korporatave, ku kjo normë ra në 2.8 për qind“, citojnë nga Banka Popullore.
Pjesëmarrja apo pesha e kredive me probleme në portofolin e kredive me pakicë, siç theksojnë nga Banka Popullore, është 2.5 për qind dhe është e qëndrueshme pas një rritjeje të caktuar në muajt e parë të vitit 2024, e cila ka ardhur si pasojë e fillimit të zbatimit të ndryshimeve rregullatore të bëra me qëllim të harmonizimit të mëtejshëm me rregulloret dhe standardet evropiane.
“Cilësia e portofolit të kredisë është e mirë dhe nuk ka shenja të përkeqësimit sistematik, për këtë arsye nuk përbën rrezik për stabilitetin e sistemit bankar dhe stabilitetin financiar“, vlerësojnë nga Banka Popullore.
