Memedali Jusufi
Momentet e fëmijërisë të kaluara tek gjyshja ose të afërmit në fshat mbeten më mbresëlënëset. Pjesë e këtyre momenteve janë padyshim pemët. E merrni me mend shijen e mrekullueshme të arrave të njoma dhe gjurmët e lagështa që na linin nëpër gishta? Këto arra të shijshme mund të ruhen gjatë gjithë vitit, disa i ngrijnë e disa i ruajnë kryesisht në formën e glikosë.Për më tepër,arra eshte ushqim edhe per trurrin e njeriut. Ne fakt eshte një nga ushqimet më ushqyese për trurin janë arrat, të cilat ndihmojnë trupin të rimëkëmbet nga puna e rëndë mendore dhe fizike.
Jo rastesihste greket thoshin per arrat jane lisa te perendise. Në Babiloninë e Lashtë, priftërinjtë vunë re se arrat nga pamja e jashtme i ngjajnë trurit të njeriut. Prandaj, njerëzit e zakonshëm ishin të ndaluar t’i hanin ato, pasi besohej se ata mund të rriteshin më të mençur dhe kjo ishte e padëshirueshme
Në botën moderne, armenët çdo vit organizojnë Festivalin e Arrave.
Historiani i lashtë grek Herodoti argumentoi se sundimtarët e Babilonisë së Lashtë u ndaluan njerëzve të zakonshëm të hanin arra. Ata që guxuan të mos binden, pashmangshëm po përballeshin me dënimin me vdekje. Të fuqishmit e kësaj bote e motivuan këtë nga fakti që arra ka një efekt të dobishëm në aktivitetin mendor, se të zakonshmit nuk kanë nevojë për asgjë.
Arra, e cila edhe në formën e saj i ngjan një truri njerëzor, ndryshon nga arrat e tjera në përmbajtjen e saj të lartë të acideve yndyrore të pangopura, të cilat janë aq të nevojshme për aktivitetin mendor.
Arrat janë më të mbushura dhe më të ëmbla se varianti i tyre i thatë. Në mjekësinë popullore, arrat e njoma përbëjnë një zgjidhje të rëndësishme kundër disa sëmundjeve. Të thatat por edhe të njomat janë plot me vlera shëndetsore. Ato janë të pasura me acidet yndyrore omega-3 dhe një burim i pakonkurueshëm i acideve yndyrore mono-të-pangopura (72%) siç është acidi oleik. Ngrënia e arrave ul kolesterolin e keq dhe rrit atë të mirin.Kujtimet mund të fashiten por shija e arrave të njoma jo, ndonëse tani jemi më shumë të mësuar me shijen e arrave të thata. Me një kërcitje të vetme, arrat shpalosin vlera dhe fantazi. Ato mund t’i hamë siç janë, t’i hedhim në sallatë ose t’i gatuajmë në ëmbëlsira. Arrat e njoma nga ana tjetër kanë një shije të pakrahasueshme dhe të rrallë. Ato janë kremoze, kanë një ngjashmëri me arrën e kokosit por me një aromë unike të lehtë prej arrori.
Një tjetër vlerë e shtuar e konsumit të arrave qëndron në përmirësimin e metabolizmit. Arrat ofrojnë minerale si mangani, bakri, kaliumi, kalciumi, hekuri, magnezi, zinku dhe seleniumi. Këto minerale kontribuojnë në mirëqenien e metabolizmit, rritjen dhe zhvillimin, fertilitetin tek meshkujt, tretjen dhe sintetizimin e acidit nukleik. Arrat janë një burim i pasur antioksidantësh dhe yndyrnash të shëndetshme. Ato pakësojnë faktorët e rrezikut të sëmundjeve të zemrës, gjithnjë nëse janë pjesë e një stili të shëndetshëm jetese.Shumë studime me subjekt njerëzit tregojnë se ngrënia e arrave përmirëson funksionet e trurit, lufton depresionin dhe frenon problemet mendore si pasojë e moshës. Thënë shkurt, arrat janë një ushqim fantastik i jetëgjatësisë. Çuditërisht, arrat janë një burim i lartë i melatoninës, një ushqyes i lidhur fort me gjumin. Thënë ndryshe, pa melatoninën nuk ka gjumë. Rrjedhimisht ngrënia e arrës luan një rol në qetësimin gjatë ditës dhe në gjumin e mirë dhe të qetë gjatë natës.Arrat përmbajnë acide esenciale yndyrore siç është edhe acidi alfa linolenik, përbërësit e të cilit janë të lidhur me fortësinë dhe shëndetin e kockave. Falë arrave, ne furnizohemi me acidet yndyrore omega 3, nëpërmjet të cilave luftojmë inflamacionin dhe kemi kocka të forta për një periudhë të gjatë.
Arra është fryti i një peme që mund të arrijë një lartësi prej 25 metrash dhe të jetojë deri në 400 vjet. Atdheu nuk është vendosur saktësisht, bimët e egra gjenden në Kaukaz, Transkaukazia, Azia Qendrore, Mesdheu, ata preferojnë një klimë të ngrohtë.
Në Evropë, kjo arrë përmendet në shekujt V – VII para Krishtit. Besohet se bima erdhi tek grekët nga Persia. Me sugjerimin e popullit grek, arrat filluan të quheshin mbretërore – ato vlerësoheshin aq shumë. Njerëzit e zakonshëm nuk mund t’i hanin ato. Emri latin është përkthyer si “acorn mbretëror”.
Arra erdhi në Kievan Rus pikërisht nga Greqia, dhe për këtë arsye mori një emër të tillë.
Ngjyrat nga arrat përdoreshin për lyerjen e pëlhurave, flokëve dhe lëkura e kafshëve trajtohej me taninet. Gjethet përdoren në mjekësinë popullore dhe peshkimin – ato përmbajnë substanca aromatike me të cilat peshkatarët në Transkaucasia dehin peshqit.
