Ish-kreu i diplomacisë turke dhe njëherësh ish-kryeministri i Turqisë, Ahmet Davutoglu, në intervistën për Almakos, me gazetaren Delvina Kërluku, tregon për projektet e tij dhe ringjalljen e neootomanizmit, si qëllim të bartin trashëgiminë osmane. Mbi politikën e Turqisë ndaj Ballkanit, i cili thotë se është e pamundur ta harrojnë të shkuarën osmane, historinë dhe vuajtjet historike. Ndan mendimin e tij për referendumin e kurdve për shtet të pavarur, ku thekson se duhet bërë para së gjithash shmangie nga veprimet e njëanshme dhe nevoiten negociata, për veprime të rëndësishme. Ai shprehet se mes Turqisë dhe Maqedonisë ka model për marrëdhëniet dypalëshe, por nuk i mohon edhe problemet. Jep mendimin se cilat janë marrëdhëniet me Maqedoninë më të tensionuara, ato politike apo ekonomike dhe vë theksin te zhvillimi politik. Prof.Dr. Davuoglu thotë se Maqedonia është shtylla e stabilitetit në Ballkan, ku këtë porosi e ka dhënë liderëve të partive me të cilët është takuar , në Shkup, këto ditë. Ai ndan kohë të na tregon edhe për rrezikun që paraqet për Turqinë lëvizja gyleniste, kundër së cilës po zhvillohet një luftë tejet e ashpër, etj.
ALMAKOS: Deri ku ka mbërritur projekti juaj për një lloj ringjalljeje të neootomanizmit?
DAVUTOGLU: Kur kam shpjeguar parimet dhe synimet e politikës së jashtme të Turqisë në periudhën e re, nuk mbaj mend të kem bërë, ose të kemi bërë si Turqi, ndonjë përkufizim të tillë. Nuk jemi nisur me një përkufizim apo mendësi të tillë, por për fat të keq na është dashur të përballemi me të tilla konceptualizime sipërfaqësore të bëra nga të tjerët lidhur me politikën e jashtme të Turqisë. Ajo që jemi përpjekur të bëjmë ka qenë rikujtimi se të gjithë ne, si vende të bartim trashëgiminë osmane, duhet t’i rishikojmë në mënyrë kritike proceset tona të kombndërtimit. Siç e dini edhe Ju, proceset tona të kombndërtimit të ndërthurura me modernitetin, dhe për rrjedhojë edhe historiografitë tona, përmbajnë shumë qorrsokakë ideorë. Historiografitë e veçanta ku Perandoria Osmane injorohet tërësisht apo demonizohet, ndikojnë drejtpërdrejt sa në marrëdhëniet e këtyre vendeve me Turqinë po ashtu edhe në marrëdhëniet e tyre me njëri-tjetrin. Por të gjithë e dimë se pa u kuptuar historia e Perandorisë Osmane, s’mund të kuptohet as historia e Evropës, as historia e Lindjes së Mesme dhe as ajo e Ballkanit.
ALMAKOS: Cila është politika e Turqisë ndaj Ballkanit?
DAVUTOGLU: Sigurisht, është e pamundur ta harrojmë të shkuarën tonë osmane (qoftë nëse e shohim pozitivisht, qoftë negativisht), ose për ta thënë në mënyrë më të përgjithshme, historinë dhe vuajtjet historike. Por gjithashtu s’mund të ndërtojmë një të ardhme së bashku duke e mbajtur vazhdimisht në vëmendje barrën e historisë. Jemi të detyruar të prodhojmë perspektiva dhe vizione të reja. Kështu që nëse do të pyesni se ‘si e përkufizoni politikën e jashtme të Turqisë ndaj Ballkanit?’ do të përgjigjesha se kjo do të ishte jo një politikë shpërbërjeje e copëtimi, por integrimi; jo një politikë e fokusuar tek krizat, por tek vizioni; një politikë e përqendruar jo rreth ideologjisë, por rreth vlerave; dhe së fundmi, një politikë e orientuar jo drejt së shkuarës, por drejt së ardhmes. Si rajon model ku do të mund të viheshin në jetë më së miri këto parime të përgjithshme të politikës së jashtme , kemi parë Ballkanin. Mendoj se Ballkani është një nga rajonet ku mund të vihet në jetë vizioni për një bashkëpunim dhe rend rajonal. Mekanizmat dypalëshe, tripalëshe dhe shumëpalëshe të bashkëpunimit që kemi ngritur me vendet e rajonit, janë vënë në punë gjithnjë për të vënë në jetë këto parime. Mekanizmat tripalëshe të bashkëpunimit si Turqi – Bosnje Hercegovinë – Serbi dhe Turqi – Bosnje Hercegovinë – Kroaci, janë produkte të këtij vizioni. Në politikat tona për rajonin gjithnjë kemi marrë parasysh karakterin multikulturor e të larmishëm të Ballkanit, si dhe ekuilibrat që lindin prej kësaj. Interesi i ngushtë shumëdimensional që kemi treguar ndaj të gjitha elementeve të rajonit, ka kontribuar mjaft edhe në ndryshimin e perceptimit për Turqinë. Sot nuk ka asnjë vend apo aktor me të cilin nuk do të mund të bisedonim me zemër të hapur për problemet tona të përbashkëta.
ALMAKOS: Ç’mendoni për referendumin e kurdve për shtet të pavarur?
DAVUTOGLU: Ashtu si në Ballkan, edhe në Lindjen e Mesme proceset e ndarjeve dhe copëtimeve kanë sjellë me vete dhimbje e trauma të mëdha. Tensionet që lindin në këto rajone për fat të keq bartin një potencial që i kalon kufijtë e vendit apo rajonit përkatës. Gabimi që Qeveria Autonome Kurde e Irakut bëri me këtë referendum, i cili vë në rrezik tërësinë territoriale të Irakut, siç pritej për fat të keq nisi të ndihet në qytetin multietnik e multidenominal të Kerkukut. Debatet mbi statusin e Kerkukut dhe përqendrimet ushtarake bartin një potencial për ta hedhur në kaos jo vetëm Irakun, por mbarë rajonin. Një konflikt në Kerkuk do të nxiste konflikte arabo-kurde, kurdo-turkmene dhe shiito-sunnite. Ajo që duhet bërë para së gjithash është shmangia nga veprimet e njëanshme dhe faktet e kryera dhe respektimi i parimit për pjesëmarrjen e të gjitha palëve etnike e denominale në Kerkuk. Në këtë kuadër, të gjitha rezultatet e dala në referendumin e 25 shtatorit, përfshirë edhe statusin e Kerkukut, duhen pezulluar në mënyrë që t’u lihet vend negociatave. Po ashtu duhen pezulluar edhe lëvizjet ushtarake rreth qytetit. Duhet filluar urgjentisht negociatat dhe duhen ulur tensionet.
ALMAKOS: Cilat marrëdhënie me Maqedoninë mendoni se janë më të tensionuara, ato politike apo ekonomike?
DAVUTOGLU: Mund të themi se marrëdhëniet midis Turqisë dhe Maqedonisë përbëjnë model për marrëdhëniet dypalëshe. Mes vendeve doemos që ka edhe probleme, por mes nesh nuk ka asnjë problem që do të mund ta cilësonim si tension politik apo ekonomik. Maqedonia është një nga vendet proceset e brendshme demokratike të të cilit i ndjekim në kuadër të respektit dhe besimit të ndërsjelltë. Maqedonia tek ne gjithmonë është parë si një Ballkan në miniaturë për sa i përket larmisë që bart. Jemi të vetëdijshëm se çdo lëkundje brenda Maqedonisë do të bënte jehonë edhe në pjesën tjetër të rajonit. Prandaj Maqedoninë e konsiderojmë si një nga shtyllat e stabilitetit në Ballkan dhe me këtë ndjeshmëri i administrojmë edhe marrëdhëniet dypalëshe me këtë vend. Këto mesazhe jam përpjekur t’u jap të gjithë liderëve të partive me të cilët jam takuar këtu. Kam theksuar se sa e rëndësishme është për vendin dhe rajonin që kushdo qoftë në pushtet, të zhvillojë politika përbrendësuese dhe përfshirëse. Kam thënë se fakti që presidenti vjen nga një krah i caktuar politik, kryeministri nga një krah tjetër dhe kryetari i parlamentit nga një krah tjetër akoma, është shprehje e larmisë për sa i përket politikës së Maqedonisë. Çdo vend herë pas here kalon kohëra krize, por fakti është Maqedonia e kaloi me lehtësi një krizë të kohëve të fundit, është rezultat i kulturës së kompromisit.
ALMAKOS: Ç’rrezik paraqet për Turqinë lëvizja gyleniste, kundër së cilës po zhvillohet një luftë tejet e ashpër?
DAVUTOGLU: Pas tentativës për grusht shteti të 15 korrikut, u bë e qartë se nuk kemi të bëjmë me një lëvizje, por me një organizatë terroriste. Dhe kjo organizatë terroriste nuk përbën rrezik vetëm për Turqinë, por për çdo vend ku zhvillon veprimtari aktive. Turqia po bën gjithçka që vendet e ndryshme të jenë të vetëdijshme për këtë duke i paralajmëruar ato në çdo rast. Parë nga këndvështrimi i Turqisë, kjo tentativë për grusht shteti bart elemente shumë më serioze rreziku krahasuar me puçet e mëparshme ushtarake. Burimet dhe platformat ideore, sociale, ekonomike, burokratike e ndërkombëtare nga ushqehet kjo organizatë, janë tejet të ndërlikuara e jolegjitime. Kemi të bëjmë me një mentalitet ku shtrembërohet besimi islam, ku mbi baza mesianike lihet mënjanë mendja njerëzore dhe ku imponohet bindja absolute ndaj liderit. Bëhet fjalë për një strukturë e cila është përpjekur të marrë nën kontroll hapësirën sociale nga organizatat humanitare tek shoqatat e biznesit, nga klubet sportive deri tek mediat, e cila strukturat e tjera të shoqërisë civile në këtë hapësirë i ka konsideruar si armiq që duhen hequr qafe dhe e cila me kohë është shndërruar në një organizatë terroriste. Turqia me të drejtë po zhvillon një luftë të vendosur kundër kësaj organizate. Është përgjegjësi e çdo vendi që ta kuptojë këtë luftë dhe të marrë masa kundër veprimtarisë së kësaj organizate brenda kufijve të tij, nëse ka një veprimtari të tillë. Toleranca ndaj kësaj organizate mund të bëjë që në të ardhmen probleme të ngjashme të shfaqen edhe në ato vende.
Intervistoi: Delvina KËRLUKU
Almakos.com
