Ligji për energjetikën i miratuar nga Parlamenti i Maqedonisë javën e kaluar sjell shumë përfitime për qytetarët dhe vendin në tërësi, tha Ministrja e Energjetikës, Minierave dhe Burimeve Minerale Sanja Bozhinovska në një intervistë për MIA-n në fund të vizitës së saj të punës në Bruksel.
– Me Ligjin, për ne si vend është e rëndësishme që të transpozohet pakoja e katërt e energjisë elektrike, të futen bateritë, si dhe të përkufizohet lëvizshmëria elektrike, përkatësisht makinat elektrike për herë të parë. Varfëria energjetike është gjithashtu një risi. Pra, ne kemi një metodologji për llogaritjen e varfërisë energjetike. Ne tashmë kemi një grup koordinimi me EVN dhe Ministrinë e Politikave Sociale dhe duam të zbulojmë të gjithë ata që janë të varfër energjetikisht dhe për herë të parë po prezantojmë masa financiare dhe jofinanciare për ta – theksoi Bozinovska.
Ajo theksoi se masat jo-financiare përfshijnë ndalimin e ndërprerjes së energjisë elektrike për qytetarët me varfëri energjetike gjatë periudhës së dimrit për shkak të faturave të papaguara, ndërsa masat financiare do të përfshijnë subvencione, për të cilat Ministria e Energjisë, Minierave dhe Burimeve Minerale tashmë ka dy programe për ndarjen e fondeve, dhe të tjera do të përgatiten.
– Ligji është 300 faqe i gjatë. Është një ligj gjithëpërfshirës dhe ka shumë përfitime prej tij. Do të ketë gjithashtu një plan investimesh për atë që saktësisht do të bëhet vitin e ardhshëm. Pra, askush nuk do të jetë në gjendje të bëjë çfarë të dojë, kur të dojë. Do të ketë një sekuencë, do të ketë data, do të raportohen të gjitha investimet, do t’i shohim, do të shqyrtojmë dokumentet dhe do të shohim se çfarë do të miratojmë – theksoi ministri.
Sipas Bozinovskës, një tjetër risi me Ligjin është se të gjitha termocentralet e reja të energjisë së rinovueshme do të duhet të kenë 20 përqind bateri për ruajtjen e energjisë, që do të thotë se çdo termocentral prej 10 megavatësh do të duhet të ketë dy megavat bateri.
Gjithashtu, siç thekson Božinovska, Ligji ofron mundësinë për të formuar komunitete qytetare të energjisë, të cilat do t’u lejojnë qiramarrësve në një ndërtesë të bashkohen dhe të zbatojnë së bashku projekte energjetike, të tilla si instalimi i paneleve diellore dhe në këtë mënyrë optimizimi i energjisë elektrike.
Ministri njoftoi gjithashtu se ESM ka hartuar një plan investimi për një fazë të re të parkut eolik në Bogdanci, i cili me siguri do të ketë 13 megavat, dhe flitet për 16 të tjerë, si dhe për një park të ri eolik pranë Miravcit. Ndër planet e ESM-së është ndërtimi i një parku solar, si dhe një centrali kogjenerues në Qendrën Klinike “Nëna Terezë”, sepse, siç tha Bozinovska, ka shumë ndotje në atë pjesë të Shkupit dhe kjo do të ishte një zgjidhje e mirë.
– Është formuar edhe një grup pune për zbatimin e projektit tonë më të madh, “Çebren”. Kemi edhe shumë projekte të tjera. Po mendojmë për gazifikimin, domethënë kemi palë të interesuara për dy centrale kogjenerimi në Shkup dhe një vendndodhje të mundshme në Manastir. Që do të thotë se kemi projektet tona maqedonase, me tonat nënkuptoj vendin, dhe sigurisht që ka edhe investitorë privatë këtu që do të investojnë – theksoi ministri.
Lidhur me ndërprerjen e rrjetit 110 kilovolt të MEPSO-s të dielën, Božinovska vuri në dukje se probleme të tilla ndodhin në të gjithë Evropën, raste të tilla ka pasur në Hungari, vitin e kaluar në Kroaci, Mal të Zi dhe Shqipëri, dhe së fundmi në Spanjë dhe Portugali.
– MEPSO e zgjidhi atë për një orë e gjysmë. Kjo ndodhi në një kohë kur nuk kishte konsum dhe kur tensionet ishin të larta. Ky është një problem serioz teknik – theksoi Bozhinovska.
Ajo theksoi se arsyet e ndërprerjes nuk dihen ende, siç ishte rasti në Spanjë dhe Portugali, dhe se po presin të dhënat teknike më të sakta se pse ndodhi kjo.
– Kjo është një sfidë rajonale me të cilën përballen të gjithë. Do ta marrim raportin së shpejti dhe jemi në komunikim me të gjithë operatorët e sistemit dhe me Evropën, kështu që do të shohim se çfarë mund të bëjmë më tej – shtoi ministri.
Lidhur me disa vlerësime se shkaku i ndërprerjes mund të jetë numri i madh i centraleve fotovoltaike dhe të erës të lidhura në rrjet gjatë konsumit të reduktuar gjatë fundjavës, Bozhinovska theksoi se rrjeti i transmetimit në vendin tonë daton që nga koha e ish-Jugosllavisë dhe nuk ka pasur investime në të, as nuk është blerë transformatori i nevojshëm, dhe përveç kësaj, në shtatë vitet e fundit, nuk është bërë asnjë punë teknike, të cilat së bashku çojnë në pasoja të tilla.
– Nga ana tjetër, kemi një numër jashtëzakonisht të rritur të centraleve të energjisë së rinovueshme, rreth 1,000 megavat. Pra, nuk u kushtua kujdes se si dhe kujt i lëshoheshin lejet. Ne ende kemi zgjidhje paraprake për lidhjen e 9,000 megavatëve. E gjithë kjo çoi në situatën në të cilën ndodhemi sot – theksoi Bozhinovska.
Ajo shtoi se janë formuar grupe teknike për të punuar në zgjidhjen e kësaj çështjeje, por, siç theksoi ajo, është diçka që nuk mund të zgjidhet brenda natës.
Kur u pyet nëse sistemet e baterive për ruajtjen e energjisë elektrike mund të jenë një zgjidhje për të shmangur ndërprerje të tilla në të ardhmen, Božinovska theksoi se Ligji i ri i Energjisë lejon edhe ruajtjen e energjisë elektrike, që do të thotë se kaq shumë energji nuk do të lirohet në rrjet në të njëjtën kohë.
– Kjo është një nga zgjidhjet për të gjitha vendet, veçanërisht kur nuk kemi shumë konsum energjie, si natën – thekson Božinovska.
Lidhur me planin e Komisionit Evropian për të hequr gradualisht burimet ruse të energjisë, kryesisht gazin natyror dhe naftën, Božinovska theksoi se vendi nuk përdor shumë gaz.
– Isha në Azerbajxhan dhe ramë dakord me Ministrin e Energjisë për të lidhur një marrëveshje për një rrugë të dytë alternative përmes Greqisë, e cila duhet të jetë një alternativë ndaj gazit rus. Do të shohim si do të shkojnë gjërat. Periudha e ndërtimit është 22 muaj. Grekët janë tashmë në një fazë më të avancuar në këtë drejtim, por ne po punojmë në këtë drejtim – tha Bozinovska.
Është mirë të dëgjojmë se Bashkimi Evropian mbetet optimist në lidhje me vendet e Ballkanit Perëndimor, deklaroi Ministrja e Energjisë, Minierave dhe Burimeve Minerale, Sanja Bozhinovska, gjatë fjalimit të saj.
Kur bëhet fjalë për qëllimet e traditës energjetike të BE-së dhe eliminimin e përdorimit të qymyrit nga termocentralet deri në vitin 2030, Božinovska theksoi se vendi është në favor të përdorimit të burimeve të rinovueshme të energjisë dhe një tranzicioni të drejtë dhe dëshiron të gjejë mënyra për të zëvendësuar qymyrin. Megjithatë, sipas saj, energjia ditore nuk mund të zëvendësohet plotësisht nga prodhimi nga termocentralet e rinovueshme, por do të duhet të gjendet një alternativë, siç janë hidrocentralet ose gazi.
– Ne jemi për këtë, po punojmë për këtë, por nuk mund të ndodhë brenda natës. Është një proces. Si Polonia ashtu edhe Republika Çeke përdorin ende termocentrale me qymyr. Jemi të vetëdijshëm për këtë, por nuk mund të themi se e gjithë kjo do të përfundojë brenda një ose dy vitesh. Ne kemi gjithashtu punonjës në sektorin e minierave dhe duam që ky të jetë një tranzicion i drejtë – shtoi Božinovska.
Bozinovska theksoi se, konkretisht për REK “Bitola”, bëhet fjalë për objekte të vjetra energjetike të ndërtuara në vitin 1984 dhe në shtatë vitet e fundit për to nuk është kujdesur në mënyrë adekuate dhe nuk janë bërë riparime, që do të thotë se edhe nëse do të donim, nuk mund t’i përdorim shumë më gjatë.
Božinovska dje mori pjesë në Forumin e Dytë për Integrimin e Tregut të Energjisë Elektrike (EMIF), të mbajtur në Parlamentin Evropian në Bruksel, ku mbajti një fjalim në panelin “Zgjerimi i Tregut të Vetëm Evropian të Energjisë Elektrike në vitin 2026?”.
Ajo theksoi se në fjalimin e saj, përshkroi atë që vendi ka bërë në 10 muajt e fundit që nga formimi i Qeverisë së re, dhe theksoi veçanërisht miratimin e Ligjit për Energji të Pastër, i cili transpozoi të gjitha direktivat e BE-së, si shumë të rëndësishëm.
– Ky është një parakusht që MEMO-ja jonë, që do të thotë bursa jonë e aksioneve, të nominohet si Operatori Kombëtar i Tregut të Energjisë Elektrike (NEMO) – tha Božinovska.
Ministri kujtoi gjithashtu se kemi nënshkruar një Memorandum Mirëkuptimi për bashkimin e tregjeve të energjisë elektrike me Shqipërinë, Kosovën dhe Greqinë, duke theksuar se brenda 18 muajsh do të kemi një bashkim të tregjeve të energjisë elektrike maqedonase dhe greke.
“Me këtë do të lidhemi me një shtet anëtar të BE-së”, theksoi Bozhinovska.
Ajo iu referua gjithashtu takimit të saj në Bruksel me Drejtorin e Drejtorisë së Përgjithshme për Zgjerim dhe Fqinjësi Lindore (DG ENEST), Geert Jan Kopman, i cili, siç tha ai, u befasua këndshëm nga të gjitha ato që kemi bërë në këtë periudhë të shkurtër.
– Ai ishte shumë i kënaqur që tenderi për ndërlidhësin me Greqinë më në fund u finalizua dhe kontrata u nënshkrua. Diskutuam edhe për tenderin që shpallëm për lidhjen me Shqipërinë, sepse kjo do të thotë që tregjet do të integrohen dhe ne do të lidhemi me të gjithë fqinjët, domethënë do të kemi një linjë lidhjeje. Shqipëria është tashmë e lidhur me Italinë, që do të thotë se do të jetë një mundësi për ne që të tregtojmë energjinë tonë që do të prodhohet – tha Bozhinovska në një intervistë për MIA-n.
