VOJO MANEVSKI
Ndryshe nga lojërat e tjera, në shah nuk ka rëndësi nëse luhet në terren apo në fushë të huaj, audienca (apo kibizerët) sigurisht që duhet të heshtë. Kështu, para fillimit të lojës, kundërshtarët janë në pozitë të barabartë. Dhe pastaj gjithçka varet nga aftësia, parashikimet e lëvizjeve të kundërshtarit dhe aftësia për të drejtuar lojën në tërësi dhe jo si aktivitet i një pjese të saj, menjëherë përpara se të bëni një lëvizje.
A ka mençuri në pleqëri? A do të thotë kjo se nëse dikush është i moshuar, gjithashtu se është edhe i mençur? Unë do të thosha jo. Ajo, pleqëria, vjen si një proces i natyrshëm i plakjes së trupit. Por përvoja e grumbulluar gjatë këtij procesi duhet të bëjë të mundur perceptimin e të gjithë tablosë, jo vetëm të pjesës aktuale të saj. Si në shah. Dhe për të qenë i moshuar dhe i mençur, së pari duhet të jesh i ri dhe pa përvojë.
A vlen kjo ligjshmëri edhe kur bëhet fjalë për një lloj mendjeje kolektive apo për mendimin e një populli? Nëse gjykohet sipas mendimit mbizotërues të popullit tim, atëherë konkluzioni është – ky popull, përkundër moshës së tij biologjike, nuk po bëhet më i mençur, por është thjesht i moshuar, dhe për Zotin, pa tru të mjaftueshëm! Para së gjithash, sepse çdo krijesë që ka mësuar të shkruajë apelon në disa mendime të njerëzve. Dhe sa më shpejt që diçka është e lehtë për t’u përdorur, dhe plus nuk kushton para, atëherë është gjithashtu disi e vlefshme. Prandaj shpjegimi i dikujt për veprimet e tij se ai e bën atë me “kërkesën e popullit” nuk ka asnjë bazë serioze dhe mund të jetë shumë, shumë i rrezikshëm, për të njëjtin popull./Analiza e plotë.
