Mirko Trajanovski dhe Ivana Petrovska, UNDP
Si i përfshin UNDP-ja rininë në proceset vendimmarrëse
dhe politikëbëren në vend?
Imagjinoni që jeni një i ri apo një e re në të 20-at dhe jetoni në një nga bashkitë më pak të zhvilluara të vendit. Cila do të ishte arsyeja që do t’ju inkurajonte të qëndroni dhe të ndërtoni të ardhmen në vendlindjen tuaj në vend që të shkoni në Shkup apo në një nga vendet e Evropës Perëndimore?
Ndoshta nuk ka një përgjigje të vetme dhe të thjeshtë për këtë pyetje, por një nga të mundshmet është sigurisht ndjenja e përkatësisë në komunitet, e cila varet nëse ju merrni pjesë aktive në gjetjen e zgjidhjeve që ndikojnë në jetën tuaj të përditshme dhe mbi të cilat e ardhmja dhe zhvillimi e komunitetit varet. Sipas anketës së fundit të tendencave të të rinjve, të realizuar nga Agjencia për Rini dhe Sport në vitin 2022, rreth 77.5 për qind e të rinjve besojnë se nuk janë të përfshirë siç duhet në proceset vendimmarrëse në nivel lokal dhe kombëtar. Por ndoshta ky nuk është problemi më i madh. I njëjti sondazh tregon se çdo i treti i ri në vend nuk ka interes të përfshihet në debatin publik për marrëveshjen sociale. Për 37.2 për qind të të rinjve, apatia dhe mungesa e interesit janë arsyeja kryesore e mospërfshirjes në organizatat rinore dhe në proceset shoqërore, sepse mendojnë se zëri i tyre do të humbet në zhurmën e përgjithshme.
Këto shifra mund të duken dëshpruese, por sigurisht që nuk do të thotë se ne duhet të “fillojmë të valëvitim flamurin e bardhë”. Përkundrazi, kjo thirrje për ndihmë është një nxitje për të gjithë faktorët socialë për të përfshirë të rinjtë, por jo vetëm si një kuotë statistikisht e nevojshme dhe jo vetëm të njëjtit mendim nga të cilët do të marrin duartrokitje. Nevojitet një qasje e hapur që mirëpret sinqerisht origjinalitetin rinor, rebelimin, inovacionin, kreativitetin, dijen dhe entuziazmin.
Ka shembuj pozitivë, por ata duhet të njihen dhe të përsëriten. Programi i Kombeve të Bashkuara për Zhvillim (UNDP) punon në disa procese ku të rinjtë, idetë dhe vizionet e tyre janë pjesë integrale. Këtu nuk po flasim për përfshirjen e tyre vetëm në disa projekte rinore, por në projektimin e së ardhmes në të gjitha aktivitetet, nga politikat lokale dhe qeverisja demokratike deri te mjedisi dhe punësimi.
Damjan Zlatanovski është një ambasador i ri evropian, interesat kryesore të të cilit janë mjedisi, kultura dhe arti. Një nga temat e tij të preferuara për diskutim me bashkëmoshatarët, por edhe me të rriturit, është se si të arrihet përfshirja më e madhe e të rinjve në shoqëri. Damjani është në mesin e qindra të rinjve që janë përfshirë drejtpërdrejt në krijimin e Strategjisë së re Kombëtare për Rininë 2023-2027, një proces i udhëhequr nga Agjencia për Rininë dhe Sportin, dhe UNDP është ndër mbështetësit.
“Dhënia e busullës për të rinjtë për të krijuar të ardhmen e tyre ofron njohuri të sakta dhe të vlefshme për sfidat me të cilat përballemi, sjell një perspektivë të re në hap me kohën dhe efektivitetin e përfundimeve të arritura, por gjithashtu ka funksionin e stimulimit të vetëdijes se si individët ne zotërojmë aftësinë për të ndikuar në ndryshim, për të frymëzuar dhe për të krijuar politika. “Pjesëmarrja në procesin e krijimit të Strategjisë Nacionale për Rini, përveç që do të mbjellë një të ardhme premtuese, do të sjellë fryte edhe duke dhënë ndjenjën e përkatësisë, respektin, përmirësimin e zhvillimit dhe aftësive personale dhe fuqizimin e neve, të rinjve”, thotë Zlatanovski.
Diturim Xheladini është një i ri që dëshiron të kontribuojë në përmirësimin e cilësisë së jetës në vendlindjen e tij. Ai është kryetar i Këshillit Rinor në Bogovinë, një komunë në rajonin e Polonjës me rreth 23,000 banorë. Kjo është një nga dhjetë qeverisjet vendore në të cilat mbahen Forumet e Komunitetit këto muaj, qëllimi kryesor i të cilave është inkurajimi i përfshirjes më të madhe të qytetarëve në proceset vendimmarrëse në nivel vendor. Forumet janë pjesë e projektit “Forcimi i Këshillave Komunal”, të cilin UNDP e realizoi me mbështetjen e qeverisë zvicerane dhe Ministrisë së Vetëqeverisjes Lokale. Diturimi përcjell përshtypjet e tij nga pjesëmarrja në seancat e forumit.
“Të rinjtë janë një grup i shumtë interesant me ambicie të mëdha, me kulturë, traditë dhe eksperienca të ndryshme. Kjo ka ndikim në diskutim, pasi ata mund të ndajnë pikëpamjet dhe perspektivat e tyre unike, duke ndihmuar kështu në arritjen e zgjidhjeve më të mira dhe më të përshtatshme afatgjata për problemet e ndryshme në komunën e Bogovinës, veçanërisht problemet e të rinjve”.
Të rinjtë janë përfshirë edhe në procesin e krijimit të Strategjisë Kombëtare të Zhvillimit, një dokument gjithëpërfshirës që do të përcaktojë rrugën e zhvillimit të vendit në 20 vitet e ardhshme. Më shumë se 2000 qytetarë morën pjesë në 30 punëtoritë vizionare të organizuara deri më tani, duke përfshirë një numër të madh studentësh, gjimnazistësh, sipërmarrës të rinj, përfaqësues të personave me aftësi të kufizuara. Për përvojën e tyre në këtë proces i pyetëm Marija Savevskën, person me paralizë cerebrale dhe anëtare e organizatës qytetare “Sozvezdie” dhe Andrej Mitiq, student në Fakultetin e Inxhinierisë Mekanike në UKIM.
“Si një e re, dua të investoj potencialin tim në vendin tim, në vend që të kërkoj një mënyrë dhe kushte për të shkuar jashtë vendit. Një numër i madh i palëve të interesuara janë të përfshirë në formësimin e Strategjisë Kombëtare të Zhvillimit dhe kjo më jep shpresë se sfidat dhe sugjerimet tona do të dëgjohen. Ne kemi nevojë për kujdes më të mirë shëndetësor, metoda dhe terapi më efektive, më shumë dëgjim për njerëzit me nevoja të veçanta. Punëtoritë vizionare janë një hap dhe të gjithë së bashku duhet ta arrijmë qëllimin”, thotë Maria.
“Të rinjtë ndihen të përfshirë sa duhet në zhvillimin e jetës shoqërore, ndaj këto takime janë një mundësi ideale për t’i inkurajuar ata. Fakulteti ynë mori pjesë në disa seminare Vizionare, duke paraqitur propozime dhe ide që do të përfshihen më tej në Strategjinë Kombëtare të Zhvillimit. Agjenda e gjelbër duhet të vendoset si një nga objektivat prioritare, sepse do të varet nga ajo se si do të jetë e ardhmja jonë. Është e nevojshme të rritet përdorimi i burimeve të rinovueshme të energjisë, të cilat do të përfshihen në energjinë qendrore të shtetit në një shkallë shumë më të madhe”, vlerëson Andrej.
Problemi i përfshirjes së pamjaftueshme të të rinjve nuk është unik për Maqedoninë e Veriut apo vetëm për vendet në zhvillim. Treguesit globalë nuk janë numrat për t’u synuar. Të rinjtë e moshës 15 deri në 25 vjeç përbëjnë një të pestën e popullsisë së botës, por vetëm 1.65 për qind e deputetëve globalisht janë në të 20-at dhe 11.87 për qind janë në të 30-at. Hendeku në moshë është më i theksuar sot se kurrë më parë dhe teknologjia dhe izolimi gjatë pandemisë COVID-19 vetëm sa i kanë larguar më tej të rinjtë nga sistemi.
Prandaj, në vend të vëzhgimit global, nevojitet veprim lokal. Jo vetëm fjalë, por veprim thelbësor, efektiv, që do të “bërtitë” mesazhin pa paragjykime: Mirë se vini të rinj! Filloni një rebelim! Përpara me risi!
Ky tekst është publikuar në kuadër të projektit “Rinia për përfshirje, barazi dhe besim”, zbatuar nga UNDP, UNFPA, UNESCO dhe UN Women dhe financuar nga Fondi i Kombeve të Bashkuara për Ndërtimin e Paqes.
