Urim GJATA
Këto ditë doli në qarkullim libri i historianit Arben Llalla në gjuhën greke “Kolaboracionistët grek projektuesit dhe udhëheqësit e genocidit në Çamëri (1944-1945)” –(Οι Έλληνες συνεργάτες των κατακτητών οργανωτές και οι πρωτεργάτες της γενοκτονίας των Τσάμηδων). Libri është botuar në Tetovë dhe përkthyer nga gjuha angleze në greqisht nga publicisti dhe shkrimtari grekë Filip Kiritsis (Φίλιππας ΚΥΡΙΤΣΗΣ), një emër i njohur në Greqi.
Libri në fjalë është botuar tre herë në gjuhën shqipe me një tirazhë 3.000 kopje më 2016-2017, ku botimi i tretë u bë nga Universiteti Evropian i Tiranës, ndërsa u botuar më 2017 në gjuhën angleze me një tirazhë 1.500 kopje. Interesimi i lartë në Greqi për ta lexuar edhe në greqisht këtë libër u bë e mundur që shkrimtari Filip Kiricis ta përkthej. Libri “Kolaboracionistët grek projektuesit dhe udhëheqësit e genocidit në Çamëri (1944-1945)”, është indjeshëm për faktin që Greqia ende vazhdon të akuzojë pa fakte çamët si bashkëpuntorë të gjermanëve, por historiani Arben Llalla sjellë të dëshmi shkencore nga arkivat e ndryshme si greke, sllovene, gjermane që nuk ka asnjë faktë që shqiptarët e Çamërisë ishin bashkëpuntor të nazistëve.
“Nuk ka patur asnjëherë bashkëpunim kolektiv të popullsisë çame me pushtuesit italian dhe gjermanë, qëllimi i Genocidit grek ishte për të spastruar Çamërinë-Epirin e Jugut nga shqiptarët myslimanë, grabitja e pasurisë si dhe vendosja e refugjatëve ortodoksë të ardhur ndër vite nga Azia e Vogël. Gjatë operacionit në shpërnguljen e hebrenjve të Janinës për në kampet e përqendrimit dhe shfarosjes, gjermanët në bashkëpunim me xhandarmërinë greke shpërngulën edhe dhjetëra çam antifashistë. Kjo tregon qartë se shqiptarët e Çamërisë ishin në anën e partizanëve grek. Konservimi nga ana e shtetit grek, të shtëpive dhe tokës private që pronarë janë shqiptarët tregon qartë se spastrimi etnik i Çamërisë nga elementi shqiptar ka patur prapavijë politike e pa mbështetur në asnjë fakt për akuzën e bashkëpunimit me gjermanët. Mendoj që mbi pasionin të dalë vlerësimi objektiv shkencor i dukurive që parashtroj e analizoj, po botojmë fotografitë origjinale ku tregohet qartë bashkëpunimi i shtetit grek dhe klerikëve të lartë të Kishës Ortodokse Autoqefale të Greqisë me pushtuesit italian dhe gjermanë. Historia e vërtetë nuk quhet ajo histori që shkruhet nga gjysma e vërtetë e përzierë me gjysmë gënjeshtre. Historia e vërtetë është ajo histori që shkruhet mbi baza të dokumenteve të vërteta, sado të hidhura të jenë ato”.
Ndërsa përkthyesi grek Filip Kiricis në parathënie të librit ndër të tjera shkruan: “Kushdo në Greqi që guxon të pranojë spastrimin etnik që pësuan çamët, nëse nuk dëshiron të jetë në shënjestër dhe të persekutuar, duhet ta justifikojë atë si pasojë e bashkëpunimit të tyre me ushtritë italiane dhe gjermane gjatë Luftës së Dytë Botërore, sepse disa prej tyre bashkëpunuan sikur grekët të mos bashkëpunonin me pushtuesit ose të mos kishte çamë që luftonin në vijat e ELAS-it kundër pushtuesve. Sikur xhandarmëria greke dhe Batalionet e Sigurimit që bashkëpunonin drejtpërdrejt me pushtuesit italianë dhe gjermanë, të mos ishin grekë dhe, po të ishin, të gjithë grekët duhej të thereshin ose të dëboheshin nga Greqia si bashkëpunëtorë të pushtuesve! Është turp për një historian që respekton veten të justifikojë çdo spastrim etnik, sidomos kur ai merr formën e gjenocidit, dmth kush nuk arrin të shpëtojë vritet. Në Greqi, fjalën e fundit në çështjet e historisë e ka shteti i thellë nacionalist, i cili arrin deri aty sa të tërheqë nga shkollat edhe çdo tekst shkollor që vë në dyshim pikëpamjen nacionaliste të historisë greke apo besueshmërinë e kishës ortodokse në çështjet shkencore. Dhe kushdo që guxon të përplaset me të do të jetë në shënjestër jo vetëm të mediave. por edhe nga bandat fashiste që plaçkitën shumë shkolla greke. Si është e mundur, pra, që dikush të guxojë të pretendojë se ndaj çamëve është bërë gjenocid, siç votoi Kuvendi i Shqipërisë vite më parë.
Kështu, në Greqi arrijmë në pikën që të informohemi për historinë e saj nga librat dhe botimet që botohen dhe shohin dritën jashtë vendit, siç është bërë gjatë diktaturës ushtarake 1967-1974, siç e imagjinoj sot në Iran me libra dhe botime që kanë sukses kundër profetit Muhamed. Sidomos për çështjet që kanë të bëjnë me pronat e minoriteteve, si minoriteti i shqiptarëve myslimanë çamë dhe refugjatët maqedonas të Luftës Civile, të cilat pasardhësit e viktimave të spastrimit etnik pretendojnë t’i marrin përsëri. Grekët që përvetësuan pronat e çamëve dhe maqedonasve janë të parët që synojnë dhe luftojnë ata që me librat e tyre justifikojnë kthimin e këtyre pronave.
Një libër i tillë zgjodha të përkthej, tërësisht jofitimprurës, sepse vë në pikëpyetje nacionalizmin grek dhe mendoj se duhet të bëj gjithçka për të zbardhur krimet e tij, veçanërisht kur ato arrijnë në nivelin e gjenocidit, siç është gjenocidi i myslimanëve dhe hebrenjve në Peloponezit.në 1821-1828 dhe muslimanët dhe hebrenjtë e Greqisë Perëndimore gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ky i fundit është gjenocidi i fundit që grekët, bashkëpunëtorë të pushtuesve, arritën të kryejnë në rastin e dhënë, siç karakterizohet nga E.AM. dhe K.K.E. në atë kohë, dhe për shkak se pasardhësit e tyre ende dominojnë shtetin e thellë grek dhe përcaktojnë pas dritares së jetës politike rrjedhën reale të këtij vendi, zbulimi i së vërtetës për këtë gjenocid për mua është një akt i rëndësisë më të lartë morale dhe politike, një haraç për shkencën historike”.
Ky është libri i dytë i historinit Arben Llalla që botohet në gjuhën greke pas librit Arvanitët- Themeluesit e Greqisë së Re i cili u botuan dy herë në greqisht me një tirazh 2000 kopje, përkthyes i këtij libri ishte Fotini M. PAPA.
Përkthyesi grekë Filip Kiritsis
Përkthyesi Filip Kiritsis
