Në një kishë të mbushur plot me besimtarë, në atë të Ngjalljes së Krishtit në Tiranë, u zhvillua të shtunën, më 29 mars, ngjitja në fronin e Kryepeshkopit të Ri të Tiranës, Durrësit dhe gjithë Shqipërisë, Kryepshkopit i ri, Joani.
Pasardhësi i Kryepeshkopit Anastas, thotë se duhet të mbajë timonin e Kishës së Shqipërisë në ujërat e qeta që e çoi parardhësi i tij.
“Ne do të vazhdojmë atë që na thoshte gjithmonë Kryepeshkopi Anastas: Ne do të bëjmë vetëm atë që është e mirë për Kishën, dhe kur ai fliste për Kishën, kishte parasysh atë që është e mirë për të gjithë anëtarët e saj,” thekson Kryepeshkopi Joani në një intervistë për “To Vima”.
Ai ka folur për rrugën e tij deri më tani dhe të ardhmen e Kishës së Shqipërisë, me qëllime të dukshme për ruajtjen e unitetit të saj dhe forcimin e bashkëjetesës fetare.
Kryepeshkopi Joan, ka rrëfyer dhe episode të rëndësishme nga jeta e tij, si kontakti i parë me besimin, takimi me Kryepashkopin e ndjerë Anastas, studimet e tij në Boston dhe arsyen e fortë pse u rikthe në atdhe.
“Mendova që në Amerikë një prift më shumë apo më pak do të ishte e njëjta gjë, ndërsa në Shqipëri kishte shumë nevojë për klerikë. Për më tepër, ishte vendi im, vendi ku u lindëm dhe u rrita, dhe ndihesha i obliguar. Këto ishin arsyet pse u ktheva”, tregon Kryepeshkopi Joan.
Ai ka treguar se Kryepeshkopi Anastas ka insistuar që ai të kandidonte për Kryepeshkop në të ardhmen.
“Kryepeshkopi Anastas insistonte, duke më thënë shpesh se duhet ta merrja këtë përgjegjësi, por unë hezitova për shumë arsye. Pas një insistimi të gjatë nga ana e tij, rreth dy vite më parë, i thashë se, nëse është vullneti i Zotit dhe nëse Kisha më zgjedh, nuk do ta refuzoj”, tha Kryepeshkopi Joan.
Intervista e plotë
Vdekja e Kryepeshkopi të nderuar të Shqipërisë, Anastas, la një trashëgimi të rëndë. Mund të përshkruani ndjenjat tuaja si pasardhës i tij dhe cilat janë mendimet tuaja për të ardhmen e Kishës së Shqipërisë?
Kryepeshkopi: Ikja e Kryepeshkopit të nderuar Anastas, la një boshllëk të madh në Kishën tonë. E ndihmonim të ishim të sigurt, sepse çdo problem që lindte ai e zgjidhte. Por tani e kuptojmë që nuk mund ta kishim fizikisht për gjithmonë. Pavarësisht se jemi të trishtuar për humbjen e një babai dhe një bariu të jashtëzakonshëm, kemi ngushëllim të madh, sepse ai do të ketë një zë të fuqishëm pranë Zotit, duke u lutur për Kishën që e deshi kaq shumë.
Sa i përket të ardhmes, mendoj se do të përpiqemi të vazhdojmë sa të mundemi, punën e Kryepeshkopit Anastas dhe frymën që ai përçoi brenda Kishës, duke u fokusuar në disa drejtime: në ruajtjen e mësimit të Zotit, që është transmetuar nga Apostujt deri në ditët tona; në unitetin e Kishës; në forcimin e bashkëjetesës fetare; në kujdesin për të gjithë, veçanërisht për ata që janë të varfër, të sëmurë, jetojnë në vetmi dhe në promovimin e dialogut, si ai ortodoks dhe dialogu me të gjitha fetë e tjera.
Jeni lindur në një mjedis bektashian. Anëtarë të familjes suaj janë burgosur nga regjimi ateist. Kur e morët thirrjen për Krishtianizmin dhe cilat vështirësi keni kaluar që nga ajo kohë?
Kryepeshkopi: Mjedisi në të cilin u rrita ishte shumë ndryshe nga sa mund të kuptohet nga jashtë. Nuk mund të kuptohet pa njohjen e kushteve historike, kulturore dhe politike të vendit tonë. Paraardhësit e mi ishin të krishterë, por gjatë sundimit osman u shndërruan në Bektashinj. Një shpërndarje e madhe e bektashizmit ndodhi në kohën e Ali Pashë Tepelenës, i cili vetë ishte Bektashinj, veçanërisht në Jug të Shqipërisë, ku ndodhej dhe zona e prindërve të mi. Por, ky konvertim nuk ndodhi menjëherë dhe nuk kishte arsye fetare.
Arsyet kryesore ishin diskriminimet, sistemi i rëndë i taksave, si dhe dëshira për dobi të ndryshme. Nuk përjashtohen edhe arsye të tjera, personale ose kolektive. Krishterët, ndoshta ndiheshin më afër duke pranuar bektashizmin, sepse ashtu nuk dilnin në kundërshtim me Islamin zyrtar dhe mund të ruanin shumë nga praktikat e tyre. Por, në kohën dhe mjedisin ku u rrita unë, nuk praktikohej asnjë besim. Nuk ishte që unë praktikoja një besim dhe pastaj u konvertova.
Kontakti i parë me besimin ndodhi në vitin 1974, kur isha në vitin e katërt të Gjimnazit. Rastësisht më ra në dorë Dhiata e Re, diçka e rrallë në atë kohë. Kur e lexova, diçka ndryshoi thellë në shpirtin tim. Mënyra si ishte shkruar, fjalët e thjeshta, por shumë të thella të Zotit, më bindën për të vërtetën e saj. Këto janë të vërteta psikologjike. Edhe kur dikush të thotë diçka, shpeshherë mënyra se si ta thotë të bind se është e vërtetë. Kështu, Ungjilli ishte besimi im i parë. Atëherë vendosa të pagëzohem, gjithçka që ndodhi pak më vonë.
Kandidatura juaj për fronin e Kryepeshkopit u prit me reagime, me mendimin se elementi grek i vendit tuaj do të përjashtohej. Cili është përgjigjja juaj ndaj këtyre shqetësimeve?
Kryepeshkopi: Nuk e di që ka pasur reagime, është hera e parë që e dëgjoj këtë. Kështu që kjo pyetje më duket e çuditshme, sepse brenda Kishës nuk ka pasur reagime, madje është pritur me shumë entuziazëm. Kur them brenda Kishës, përfshij të gjithë anëtarët e saj: anëtarët e Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë janë të gjithë të pagëzuar në Kishën Ortodokse dhe janë banorë të Shqipërisë, pa dallim prejardhjeje.
Besoj se askush në Kishën tonë nuk ndjehet i përjashtuar dhe nuk ka arsye për shqetësim, sepse asgjë nuk ka ndryshuar brenda Kishës. Nëse keni informacion për shqetësime, kushdo qofshin ata, me gjithë respektin që kemi për çdo njeri apo grup njerëzish, mendoj se kjo nuk është një çështje brenda Kishës. Do të vazhdojmë atë që na thoshte gjithmonë Kryepeshkopi Anastas: Ne do të bëjmë vetëm atë që është e mirë për Kishën, dhe kur ai fliste për Kishën, kishte parasysh atë që është e mirë për të gjithë anëtarët e saj.
Marrëdhëniet midis Patriarkanës Ekumenike dhe Patriarkanës së Moskës janë aktualisht në një pikë të thyerje, duke bërë që shumë të flasin për ndarje. Si mendoni se mund të zgjidhet kjo situatë dhe cila është qëndrimi juaj në lidhje me këto çështje?
Kryepeshkopi: Besoj se, nëse ka vullnet të mirë, gjithçka mund të arrihet. Nga ndarjet dhe mosmarrëveshjet, ne të gjithë humbasim, askush nuk fiton. Sa i përket qëndrimit tonë, kemi një vendim të njohur të Sinodit dhe nuk kemi asgjë tjetër për të shtuar. Megjithatë, Kisha jonë do të jetë gjithmonë e gatshme të japë mbështetje dhe kontributin e saj të vogël në zgjidhjen e këtij çështje të ndërlikuar, për lavdinë e Zotit dhe për mirëqenien e gjithë Kishës Ortodokse.
Shoqëria jonë vazhdon të përjetojë forma të ndryshme të trazirave që kërcënojnë paqen dhe prosperitetin e shoqërive përkatëse. Cili është qëndrimi i Kishës Ortodokse të Shqipërisë ndaj këtij rreziku dhe cilat janë nismat dhe përpjekjet e përbashkëta, nëse ka, që po planifikoni në bashkëpunim me komunitetet e tjera fetare të vendit tuaj?
Kryepeshkopi: Kisha Ortodokse e Shqipërisë ka bërë përpjekje për ruajtjen e paqes dhe bashkëjetesës paqësore midis popujve të ndryshëm, veçanërisht me fqinjët tanë. Nuk kemi qëndruar vetëm me fjalë, por kemi bërë përpjekje të rëndësishme dhe të vazhdueshme për të shmangur konfliktet, në masën që kemi mundur. Për këtë arsye është krijuar Këshilli Ndërfetar i Shqipërisë, ku marrin pjesë udhëheqësit e komuniteteve fetare të vendit tonë.
Kisha jonë, nën udhëheqjen e Kryepeshkopit Anastas, ka qenë aktive në të gjitha nismat për dialog dhe mirëkuptim me të gjithë. Do të përpiqemi të zhvillojmë më tej bashkëpunimin me komunitetet fetare, si brenda ashtu edhe jashtë vendit. Po ashtu, Kisha Ortodokse Autoqefale e Shqipërisë do të vazhdojë të jetë miqësore dhe dëshiron të jetojë në paqe me të gjithë, duke ndjekur këshillën e Shën Pali: “Nëse është e mundur, me atë që vjen nga ju, bëni paqe me të gjithë njerëzit”.
Kur ishit i ri dhe vendosët të ktheheshit në vendin tuaj nga Bostoni, ku studiuat Teologji, a ju kaloi ndonjëherë mendja që një ditë do të ishit në pozitat që jeni sot?
Kryepeshkopi: Kontakti i parë me Kryepeshkopin Anastas ishte në vitin 1992. Një nga mësuesit e mi, Mitropoliti i Vreshthës dhe më pas Kryepshkopi i Amerikës, Dimitrios, pasi ishte mik i ngushtë i Kryepeshkopit Anastas nga vitet e rinisë, më foli për aktivitetin e tij në Greqi dhe për misionin e tij në Afrikë. Përmes tij lidha kontakte me Kryepeshkopin, të cilit i thashë që, kur të mbaroj studimet, do të kthehem në Shqipëri. Ai u gëzua dhe më dha urime.
Në atë kohë situata në Shqipëri ishte e vështirë, por mendova që në Amerikë një prift më shumë apo më pak do të ishte e njëjta gjë, ndërsa në Shqipëri kishte shumë nevojë për klerikë. Për më tepër, ishte vendi im, vendi ku u lindëm dhe u rrita, dhe ndihesha i obliguar. Këto ishin arsyet pse u ktheva.
Sa i përket pyetjes së dytë, është e vështirë të përgjigjem, sepse tani shumë përgjigje, edhe pse janë të sinqerta, janë bërë të standardizuara dhe jo besuese. Dy dekadat e para pas kthimit tim, asnjëherë nuk më kaloi mendja, sepse nuk doja një barrë të tillë. Por, Kryepeshkopi Anastas insistonte, duke më thënë shpesh se duhet ta merrja këtë përgjegjësi, por unë hezitova për shumë arsye. Pas një insistimi të gjatë nga ana e tij, rreth dy vite më parë, i thashë se, nëse është vullneti i Zotit dhe nëse Kisha më zgjedh, nuk do ta refuzoj.
Cilat ishin ngjarjet vendimtare që shënuan jetën tuaj?
Kryepeshkopi: Ngjarja e parë vendimtare ishte takimi me Ungjillin, që ndryshoi të gjithë rrjedhën e jetës time dhe falënderoj vazhdimisht Zotin për këtë dhuratë të çmuar. Më pas, takimi dhe miqësia ime me një besimtar dhe dijetar të madh, z. Petro Zei, i cili u bë mbështetësi im. Me të udhëhoqëm përmes viteve të vështira të ndjekjes komuniste si anëtarë të një kishe të vogël nëntokësore. Lutem gjithmonë për shpirtin e tij të nderuar.
Ngjarje të rëndësishme në jetën time, ishin gjithashtu mundësia që më u dha të largohesha nga Shqipëria dhe të studioja në Boston, si dhe takimi me Kryepeshkopin Anastas, i cili u bë një shembull për mua dhe për klerikët në Shqipëri për mënyrën si duhet të jetë një prift ortodoks. Falënderoj vazhdimisht Zotin që kam njohur dhe jetuar me këta njerëz të rrallë.
