BESARTA BASHA/ Në janar 2026, në Shqipëri pritet të nisë një proces i ri i rivlerësimit të pronave, një mundësi që për shumë pronarë mund të përkthehet në kursime të ndjeshme financiare dhe në një formalizim më të drejtë të tregut të pasurive të paluajtshme.
Për të sqaruar çdo detaj mbi këtë vendim dhe ndikimin e saj, gazeta “Panorama” zhvilloi një intervistë me ekspertin e licencuar të vlerësimit të pasurive të paluajtshme, Sokol Rambi.
Ai thekson se rivlerësimi nuk duhet parë si një formalitet administrativ, por si një instrument real për të reflektuar vlerën e vërtetë të pasurisë në dokumentacion zyrtar dhe për të shmangur barrën e lartë tatimore në rast shitjeje. Ndryshe nga proceset e mëparshme, tarifa e rivlerësimit këtë herë do të jetë 5%, por përfitimi mbetet i madh: tatimi mbi fitimin nga shitja bie nga 15% në vetëm 5% mbi diferencën mes çmimit të blerjes dhe atij të tregut. Në intervistë, Rambi nënvizon rolin vendimtar të ekspertit të licencuar në garantimin e një vlerësimi objektiv, të bazuar në tregun real, duke parandaluar shtrembërimet e çmimeve që shpesh janë përdorur për të shmangur detyrimet tatimore. Sipas tij, ky proces nuk duhet neglizhuar, sepse është një mundësi e rrallë për të rritur transparencën, për të mbrojtur interesat ekonomike të pronarëve dhe për të krijuar një bazë më të shëndetshme për tregun imobiliar në vend.
Në janar 2026 pritet të hyjë në fuqi rivlerësimi i pronave. Cili është qëllimi i këtij procesi?
Qëllimi i procesit të rivlerësimit është dhënia e vlerës reale të pronave që ndodhen në treg me tagrin e pasurisë së paluajtshme. Marrja e vlerës reale zvogëlon mundësinë e pagesave të tatimit të fitimit në rastet e transaksioneve të shitjes së këtyre pronave.
Si ndryshon ky proces nga ai i mëparshmi i vitit 2020-2021 në aspektin e procedurës dhe përfitimeve?
Ne aspektin e procedurës së vlerësimeve, nuk ka ndonjë lloj ndryshimi, ndërsa në aspektin financiar (pagesa për rivlerësim) kemi një rritje të pagesës në 5% nga 1%, 2% dhe 3% që ka qenë në vitet e shkuara.
Cilat janë hapat që duhet të ndjekë një qytetar për të bërë rivlerësimin e pronës së tij në mënyrë të rregullt dhe të ligjshme?
Zgjedhja e mënyrës së vlerësimit (pronari mund të zgjedhë të kryejë vlerësimin me ekspert të licencuar apo përmes çmimeve të referencës të vendosura me VKM). Së dyti, dokumentacioni që nevojitet është akti i ekspertimit nga eksperti i licencuar ose plotësimi i formularit të ASHK. Kalkulimi i tatimit kryhet nga ASHK dhe del fatura e pagesës. Po ju japim një shembull të thjeshtë për ta bërë më të kuptueshme për publikun. Në rast se një apartament sot ka vlerën e regjistruar 100 mijë euro dhe vlera e tij reale është 200.000 euro, në rastin e një shitjeje të mundshme tatimi që do të paguajë shitësi është: Pa rivlerësim, tatimi 15 për qind i një apartamenti në vlerë që shitet 200 mijë euro – 100.000 euro = 100.000 x 15 për qind = 15.000 euro. Ndërsa me rivlerësim 5 për qind, 200.000 euro -100.000 euro = 100.000 x 5 për qind = 5.000 euro. Pra, një qytetar kursen dhjetë mijë euro nëse e bën rivlerësimin tani.
A mund të bëhet rivlerësimi vetëm për prona të regjistruara në hipotekë, apo përfshihen edhe ato në proces legalizimi/aprovimi?
Procesi i rivlerësimit synon të ketë përfshirje të gjerë si për individët, ashtu edhe për bizneset. Në këtë proces do të marrin pjesë edhe ato pasuri që janë në proces legalizimi. Për këto të fundit, pritet të ketë udhëzime të veçanta nga Këshilli i Ministrave.
Çfarë përfitimesh konkrete sjell ky proces për qytetarët që e shfrytëzojnë, veçanërisht në rast se duan ta shesin pronën pas rivlerësimit?
Kategoritë më të interesuara janë katër: pronarët që janë në transaksione shitjeje në zhvillim, bizneset që kanë pasuri të paluajtshme në pasqyrat e tyre financiare, pronarët e pasurive në proces legalizimi apo regjistrimi si dhe pronarët që i kanë pronat me kontratë dhe pa certifikatë.
Cili është roli i ekspertit të licencuar në këtë proces dhe pse është i domosdoshëm?
Këtu do më pëlqente të ndalemi e të shpjegojmë pak më me hollësi. Roli i ekspertit vlerësues të pasurive të paluajtshme është nënvlerësuar dhe neglizhuar thuajse zyrtarisht. Vetë titulli “Ekspert Vlerësues të Pasurive të Paluajtshme” thotë shumë në këtë aspekt. Në gjithë këto vite, pronat janë shitur e blerë me vlera qesharake nga më të ndryshmet, pasi eksperti nuk ka qenë pjesë e detyrueshme me ligj në pjesëmarrjen e transaksioneve në shitblerje. Në të gjitha vendet evropiane e më gjerë, momenti fillestar i një transaksioni është çmimi i pronës, i cili nuk mund të vendoset sipas dëshirave të njërit apo tjetrit, por pas një konsultimi real me ekspertin përkatës. Pasi eksperti cakton çmimin, prona kalon në duart e agjentit imobiliar për të bërë reklamimin e saj. Faktet tregojnë se pa ndërmjetësinë tonë si ekspert vlerësues të pasurive të paluajtshme, çmimet e pasurive janë shtrembëruar për t’iu shmangur detyrimeve që lindin nga përfitimi i vlerave monetare të pa deklaruara. Eksperti vlerësues, përveç faktit që është i specializuar në këtë fushë është dhe asnjanës. Pra, ai nuk është i interesuar se kush është blerësi apo shitësi. Ai është i interesuar vetëm për vlerën e pronës. Edhe këto rivlerësimet që janë kryer kohë pas kohe këtë synim kanë. Pra, kanë për qëllim të kthejnë në vlera reale pronat që janë deklaruar me vlera të ndryshme nga ajo reale. Prandaj do të këshilloja pronarët që para çdo vendimi për të nxjerrë një prone në treg të këshillohen me ekspertin vlerësues të pasurive të paluajtshme.
Sa zgjat zakonisht procesi i rivlerësimit dhe çfarë dokumentesh duhet të përgatisin qytetarët paraprakisht?
Sipas eksperiencave të mëparshme, ky proces zgjat rreth një muaj.
Cilat janë gabimet më të shpeshta që bëjnë qytetarët gjatë këtij procesi dhe si mund të shmangen ato?
Gabimi më i madh që bëjnë njerëzit në këto raste është që e neglizhojnë këtë proces, duke mos vlerësuar për momentin rëndësinë e tij. Këtë e kanë ndjerë ata, të cilëve iu është dashur të kryejnë një shitblerje dhe kanë paguar tatimin prej 15 për qind, i cili duhet thënë se është realisht i lartë.
Çfarë këshille do t’u jepnit qytetarëve që janë të pavendosur për ta bërë rivlerësimin në këtë fazë?
Këshilla ime për këdo që zotëron një pronë është “me vrap” drejt rivlerësimit, pa diskutim duke u këshilluar me ekspertin vlerësues të pasurive të paluajtshme./ Gazeta Panorama
