Balkan Insight ka publikuar një artikull, përmes të cilit i referohet mbylljes së televizionit News24 dhe bastisjes së godinave të Focus Media Group nga policia dhe ushtria.
Media ndërkombëtare shkruan se veprimi i policisë shqiptare, duke e detyruar transmetuesin më të madh të lajmeve në vend të ndërpresë transmetimet pa urdhër gjykate, krijon një situatë alarmuese.
Sakaq Balkan Insight thekson se solidariteti i kushtëzuar nuk është i mjaftueshëm.
“Ka pasur akte të mirëpritura solidariteti, me gazetarë që kanë folur hapur dhe qytetarë që kanë shprehur mbështetje. Megjithatë, pjesa më e madhe e këtij solidariteti është solidaritet i kushtëzuar, ku linja editoriale e kaluar e një kanali ose lidhjet e pronarit trajtohen si kriter për të vendosur nëse ai/ato “meriton” mbrojtje”, shkruan Balkan Insight.
Veprimi i policisë shqiptare – duke e detyruar transmetuesin më të madh të lajmeve në vend të ndërpresë transmetimet pa urdhër gjykate – krijon një precedent alarmues.
Më 9 gusht, policia shqiptare rrethoi ambientet e Focus Media Group, ku ndodhen News24, BalkanWeb, Panorama, Gazeta Shqiptare dhe degë të tjera, ndërpreu energjinë elektrike dhe ndaloi hyrjen e stafit, sipas gazetarëve.
News24 u ndërpre në orën 7:36 të mëngjesit. Transmetimi i kufizuar në YouTube rifilloi, por transmetimi mbetet i pezulluar. Autoritetet e Shqipërisë ende nuk kanë shpjeguar bazën ligjore për veprimin e policisë apo hapat e mëtejshëm.
Si zyrtarët ashtu edhe Focus Media Group thonë se mosmarrëveshja përqendrohet në një mosmarrëveshje pronësie dhe transferimin e pjesëve të kompleksit te një kompani shtetërore – por me Ministrinë e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit dhe Focus Media Group që shkëmbejnë faje për kontratat e qirasë dhe procedurat gjyqësore.
Asnjë nga këto nuk trajton çështje të menjëhershme që janë thelbësore për sundimin e ligjit dhe interesin publik.
Asnjë urdhër gjykate i zbatueshëm apo akt zbatimi nuk është bërë publik për të justifikuar një kordon para agimit, një ndërprerje të energjisë elektrike dhe mbylljen e transmetuesit më të madh të lajmeve në vend. E gjithë kjo ngre shqetësime legjitime se pushteti institucional mund të jetë ushtruar në mënyrë arbitrare, duke anashkaluar procesin e rregullt ligjor.
Diskursi publik mbi këtë rast është i ndarë thellësisht: njëra palë e paraqet atë si një sulm të hapur ndaj lirisë së medias; pala tjetër pretendon se është thjesht zbatim i një vendimi për pronën, pasi “askush nuk është mbi ligjin”. Të dyja anashkalojnë procesin e rregullt ligjor, një shtyllë themelore e demokracisë dhe sundimit të ligjit.
Rrjeti SafeJournalists në Shqipëri ka ngritur në mënyrë të qartë mungesën e procesit të rregullt ligjor, duke theksuar mangësitë në ligjshmëri, transparencë dhe proporcionalitet, si dhe shkeljet e lirive të medias, pa mbikëqyrje të pavarur dhe pa gjurmë të qarta dokumentesh.
Praktika evropiane e të drejtave të njeriut kërkon që çdo ndërhyrje shtetërore në media duhet të ketë një bazë të qartë ligjore, të ndjekë një qëllim legjitim dhe të jetë e nevojshme dhe proporcionale, duke përdorur mjetet më pak kufizuese.
Në vend, zyrtarët duhet të paraqesin urdhrin, të përcaktojnë fushëveprimin dhe afatet e tij, të veprojnë ngushtësisht dhe të sigurojnë akses të sigurt për gazetarët dhe stafin teknik, si dhe mbrojtjen e pajisjeve dhe të dhënave.
Më pas, shteti duhet të publikojë si arsyet ashtu edhe mekanizmat e tij të apelimit dhe të përcaktojë një plan të kufizuar kohor për të rivendosur operacionet, me mbikëqyrje të pavarur në vend. Nga të gjitha informacionet e disponueshme, një proces i tillë i rregullt ligjor mungon në këtë rast.
Pjesa më e madhe e debatit është përqendruar në personalitete: pronar kundër Kryeministrit, ish-aleatë të shndërruar në kundërshtarë. Vëmendja është zhvendosur nga procedurat te motivet, historitë e prapaskena dhe gjykimet e karakterit.
Në këtë klimë, ligji fillon të duket opsional, zbatimi i tij interpretohet si një lojë pushteti dhe ngjarjet gjykohen nga besnikëria dhe jo nga provat.
Ndërkohë që mund të ekzistojë një mosmarrëveshje pronësore, interesi publik dhe sundimi i ligjit kërkojnë zbatim legjitim që siguron vazhdimësi, akses të kufizuar në kohë dhe masa të udhëhequra nga rregullatorët. Me një shumicë dominuese parlamentare, procesi i rregullt ligjor dhe mbrojtjet mbeten të vetmet mbrojtje për demokracinë dhe sundimin e ligjit në Shqipëri. Kur ato anashkalohen, sundimi i shumicës rrezikon të rrëshqasë në sundim arbitrar dhe të drejtat bëhen diskrecionare.
Ka pasur akte të mirëpritura solidariteti, me gazetarë që kanë folur hapur dhe qytetarë që kanë shprehur mbështetje. Megjithatë, pjesa më e madhe e këtij solidariteti është solidaritet i kushtëzuar, ku linja editoriale e kaluar e një kanali ose lidhjet e pronarit trajtohen si kriter për të vendosur nëse ai/ato “meriton” mbrojtje.
Por kjo nuk është një provë karakteri, por një provë rregullash. Liria e shprehjes dhe liria e medias janë universale dhe ekzistojnë për të mbrojtur të drejtën e publikut për të ditur dhe për të siguruar që gazetarët të mund të punojnë lirisht, pavarësisht se kush e zotëron redaksinë.
Kur mbrojtja varet nga afiniteti ose ankesat e së kaluarës, ne normalizojmë një standard selektiv që mund të kthehet kundër çdo zëri nesër. Solidariteti duhet të mbështetet në parime dhe proces të rregullt ligjor, jo në personalitete.
Ky zhvillim zhvillohet në një peizazh mediatik tashmë të tendosur nga përmbajtje e gatshme e prodhuar nga qeveria dhe partitë, e cila shpesh zëvendëson raportimin origjinal; ku qasja në informacionin publik është e pabarabartë, presioni politik dhe tregtar mbi redaksinë është i vazhdueshëm, kushtet e punës janë të pasigurta dhe modelet e biznesit janë të brishta; ku siguria e gazetarëve si në internet ashtu edhe jashtë internetit është në rrezik.
Në këtë mjedis, një ndërhyrje e fuqishme si kjo dërgon një sinjal të jashtëzakonshëm në të gjitha mediat. Më 9 gusht, mbulimi i drejtpërdrejtë i ngjarjeve erdhi vetëm nga një transmetues. Shumica e tyre e kufizuan lajmin në postime të shkurtra në internet dhe e mbajtën atë larg lajmeve televizive.
Nuk ka gjasa që kjo të ketë qenë një mbikëqyrje editoriale. Ishte një llogaritje rreziku. – mbulimi është ngushtuar jo për shkak të mungesës së interesit publik, por sepse transmetimi i tij duket shumë i kushtueshëm. Është krijuar një refleks “jo-redaksia ime”, me mediat që tërhiqen për të shmangur ekspozimin – derisa praktika të ngurtësohet në precedent dhe ndërhyrja e radhës rrezikon të arrijë në studion e tyre.
Ata që diskutohen më pak – por që preken më drejtpërdrejt – janë gazetarët dhe punonjësit e medias, afërsisht 230 persona, qasja e të cilëve në vendin e tyre të punës, pajisjet dhe pagat u bë e pasigurt brenda natës, me shumë prej tyre që tashmë përballen me paga të vonuara dhe kontribute të papaguara.
Në këto rrethana, Focus Media Group duhet t’i japë përparësi mbrojtjes së stafit të tij dhe të sigurojë që ky zhvillim të mos prishë detyrimet e tij. Grupi ka përgjegjësinë të ofrojë një mjedis të favorshëm për stafin e tij: paga dhe kontribute të rregullta, qasje të sigurt në mjete dhe arkiva, plane të qarta emergjence dhe ambiente alternative, komunikim transparent dhe mbrojtje nga presioni ose hakmarrja. Është e rëndësishme që stafi dhe kushtet e tyre të mos instrumentalizohen si levë në një mosmarrëveshje me shtetin ose si mburojë në mesazhet publike.
Në të njëjtën mënyrë, shteti duhet të sigurojë që çdo masë e ligjshme të zbatohet në mënyra që ruajnë vazhdimësinë gazetareske. Autoritetet kanë detyrimin të veprojnë brenda të drejtave të gazetarëve dhe punonjësve të medias, duke përdorur veprime të përshtatura ngushtë, mjetet më pak kufizuese, akses të sigurt dhe me një plan të besueshëm për të rivendosur operacionet.
Kur dështon procesi i rregullt ligjor, kostoja nuk mbulohet vetëm nga punonjësit, por edhe nga publiku: pluralizmi ngushtohet, informacioni në kohë ndërpritet dhe besimi në institucione gërryhet. Ky është çmimi i vërtetë i arbitraritetit.
Kjo mungesë e qartë e ligjshmërisë dhe ushtrimi i dukshëm i arbitraritetit zbulojnë një model më të thellë të përdorimit të pushtetit institucional dhe politik për të anashkaluar procesin e rregullt ligjor dhe për të minuar sundimin e ligjit. Injorimi i këtij realiteti dhe tërheqja në qëndrime të polarizuara nuk janë tipare të një shoqërie në një rrugë të shpejtë drejt integrimit dhe vlerave në BE. Ato janë shenja të një rrëshqitjeje drejt paligjshmërisë dhe jolegjitimitetit.
Liria e medias mbrohet vetëm kur zbatohet në mënyrë të vazhdueshme, jo në mënyrë selektive për t’iu përshtatur interesave politike. Testi i vërtetë nuk është nëse na pëlqen linja editoriale e një kanali, por nëse institucionet mund të demonstrojnë se pushteti ushtrohet hapur, ligjërisht dhe me përmbajtje.
Kur mungon procesi i rregullt ligjor, debati polarizohet dhe besimi gërryhet.
Kur ai sigurohet dhe është i dukshëm, interesi publik mbrohet. Kjo është arsyeja pse ky moment ka rëndësi – dhe pse diskutimi ynë duhet të ankorohet në standarde, jo në palë.
