Republika Çeke kujton shtypjen brutale të demonstratave studentore në qendër të Pragës 35 vite 35 më parë, më 17 Nëntor nga policia komuniste. Ky akt despotizmi nga një pushtet shtetëror jodemokratik nisi ngjarjen, e cila më vonë u quajt Revolucioni Kadife. Ai i dha fund ekzistencës së sistemit totalitar komunist dhe filloi transformimin e Çekosllovakisë në një vend demokratik, i cili në vitet në vijim çoi në ndarjen paqësore të shteteve dhe një transformim të plotë ekonomik, politik dhe social, i simbolizuar nën sloganin “kthim në Evropë” dhe kurorëzoi hyrjen e Republikës Çeke dhe Sllovakisë në NATO dhe BE.
Studentët nuk zgjodhën rastësisht datën 17 nëntor për demonstrimin e pakënaqësisë së tyre me situatën në Çekosllovaki në vitin 1989. Bëhej fjalë për 50-vjetorin e një ngjarjeje tjetër të vitit 1939, kur pas pushtimit të Republikës Çeke dhe me këtë protesta kryesisht të studentëve, autoritetet naciste mbyllën të gjitha universitetet çeke dhe vazhduan represionin ndaj drejtuesve studentorë dhe profesorëve të universitetit. 17 Nëntori shpejt u bë Dita Ndërkombëtare e Studentëve.
Në vitin 1989, studentët protestues, ndryshe nga viti 1939, nuk u kërcënuan me dënime me vdekje apo kampe përqendrimi. Megjithatë, ata rrezikuan përjashtimin nga studimet, burgun e mundshëm apo telashe për familjet e tyre. Pavarësisht nga këto pasoja të mundshme, ata treguan guxim të vërtetë që frymëzoi shumë nga shoqëria çeke.
Ngjarjet e 17 nëntorit ishin në kontekstin e një procesi më të gjerë global të demokratizimit. Pak para kësaj ra Muri i Berlinit, i cili simbolizonte ndarjen e Evropës dhe fuqinë e bllokut sovjetik. “Perestrojka” po zhvillohej në vetë Bashkimin Sovjetik dhe Kina gjithashtu përjetoi një përpjekje për demokraci në vitin 1989, e cila për fat të keq ishte e pasuksesshme.
Ngjarjet e vitit 1989 në Evropë çuan në tejkalimin e bllokadës dhe ndarjes, si dhe çuan në zgjerimin dhe thellimin e integrimit evropian, i cili forcoi demokracinë dhe rritjen ekonomike në shumë vende, përfshirë Republikën Çeke.
Megjithatë, përhapja e demokracisë, stabilitetit dhe prosperitetit nuk ishte e barabartë në të gjithë kontinentin. Shpërbërja e Jugosllavisë dhe Bashkimit Sovjetik çoi në konflikte të armatosura shpesh brutale, pasojat e të cilave i ndjejmë deri sot. Reformat ekonomike shpesh nuk u zbatuan ose fshiheshin vetëm nën pasurimin e elitave në kurriz të popullsisë së zakonshme, ish-udhëheqësit komunistë në shumë raste u zëvendësuan nga nacionalistët dhe populistët. Shumë shpejt doli se koha nuk mjafton vetëm për përhapjen e ndryshimeve pozitive në Evropë, por në fund me kalimin e kohës mund të shfaqet regresioni.
Në fakt, që nga viti 2008 ne kemi parë raste specifike nga udhëheqja ruse për ta kthyer Evropën në periudhën e para 1989-ës. Këto tendenca negative janë thelluar vitet e fundit. Manifestimi i tyre më i mrekullueshëm është agresioni i pajustifikuar, i paprovokuar dhe i paligjshëm i Rusisë kundër Ukrainës, i cili filloi vetëm sepse populli ukrainas tregoi qartë dëshirën e tij për të qenë pjesë e një Evrope demokratike.
Ashtu si konfliktet ushtarake të viteve ’90, sulmi brutal i Rusisë kundër Ukrainës ka dhe do të ketë ndikime negative afatgjata në prosperitetin, demokracinë dhe zhvillimin e përgjithshëm jo vetëm të vendeve të prekura drejtpërdrejt, por edhe te të gjithë ne – të gjithë Evropën dhe pjesa tjetër e botës.
Më shumë se kurrë që nga viti 1989, është treguar se liria dhe demokracia nuk janë të zakonshme dhe se këto vlera themelore duhet të mbrohen dhe të luftohen. Agresioni rus nuk është një rrufe diku në fushat e Ukrainës. Nuk përmendet vetëm imazhi i shtëpive të shkatërruara dhe civilëve të vrarë në lajmet e mbrëmjes. Është një luftë për shpirtin e secilit prej nesh dhe për atë që jemi të gatshëm të sakrifikojmë për lirinë dhe një shoqëri demokratike. Është ajo legjendarja Për kë bie këmbana, për të cilën ka shkruar Ernest Hemingway.
Siç konfirmon data 17 Nëntori, studentët dhe të rinjtë kanë qenë gjithmonë forca lëvizëse e shoqërisë dhe një barometër i zhvillimit demokratik. Falë tyre, Republika Çeke ka qenë një vend i lirë dhe i begatë për 35 vjet. Le të frymëzohemi prej tyre dhe trashëgimisë së tyre. Të mos qëndrojmë indiferentë ndaj ngjarjeve në Ukrainë, as në vendet tona. Ne luftojmë për një shoqëri të hapur, demokratike – në zgjedhje, përmes mediave të lira, sektorit joqeveritar, me shembull personal. Ne mbështesim Ukrainën në luftën e saj për liri, sepse ajo është edhe liria jonë. Në fund të fundit, siç tha presidenti i parë çek Václav Havel: “për lirinë ia vlen të sakrifikohet, për drejtësinë, nëse njeriu është i bindur, ka kuptim të hyjë në luftë edhe me çmimin e rrezikut personal”.
Autori i tekstit është Tomas Sunjog, Drejtor i Departamentit për Evropën Jugore dhe Juglindore pranë Ministrisë së Punëve të Jashtme të Republikës Çeke.
Teksti botohet me rastin e 35-vjetorit të Revolucionit të Kadifenjtë
